Arti zbulon se ka mençuri në marrëzinë, dhe iracionalitet në arsye.Nëse mençuria është kategorike, ndonjëherë ndjehet sikur kategoritë mund të jenë një gabim kategorik. Përballë idesë krejtësisht racionale se dikush e di ndryshimin midis lëvizjeve “të suksesshme” dhe “të pasuksesshme”, shpeshherë përballemi me rezultatet që janë në kundërshtim me arsyeshmërinë e hipotezës fillestare. Ndonjëherë duket si e arsyeshme të fillohet një punë, ndërsa rezultati prej saj del I kobshëm për vepruesin, gjithashtu, shpesh ndodh që marrëzia të tregohet si sukses në dinamikat vepruese.Ngatërresat e këtilla kategorike na bëjnë me dije se mençuria nuk është gjithçka që duhet të shtrihet në të gjitha segmentet e jetës së njeriut, si pasojë e kësaj ne e dëshirojmë një art që e hidhëron arsyen tonë. Problemi është në paarsyeshmërinë e jetës ose në pamundësinë e arsyes që të shtrihet në të gjitha segmentet e jetës dhe ta përfshijë sfondin e dukshmërisë? Unë mendoj se dëmi më I madh që I bëhet arsyes është vendosja e saj në fronin e totalitarizmit dhe ajo e përjeton sikletin më të madh kur nuk ia arrin dot që ta shpjegojë paarsyeshmërinë e rezultatit të një vepre plotësisht të arsyeshme.

Flirtimi I këndshëm midis artit me absurdin dhe abstrakten e tregon qartë se edhe marrëzia ka shumë të na thotë për veprimet dhe kufijtë e vetë racionalitetit. Filozofët modernë, nga Wittgenstein e deri te Deleuze e më gjerë, shumë janë angazhuar në sqarimin e marrëzisë, si rrjedhojë, “Qëllimi im,” thotëWittgenstein, “është t’ju mësoj si të kaloni nga një pjesë e marrëzive të maskuara në diçka që është e pakuptimtë .” Udhëtimi nga njëra tek tjetra mund të sqarojë se sa prej racionalitetit tonë mbështetet në rregullat gjysmë të fshehura me të cilat ne jemi akorduar në heshtje. Në këtë kuptim, arti i marrëzisë tërheq vëmendje të dobishme për procesin të cilin ne e kuptojmë, gjithashtuedhe për idenë se kuptimi nuk është thjesht zbulim, por ndërtim, shpikje, modifikim. Marrëzia e një vepre artistike nuk është boshllëk i kuptimit,përkundrazi është një parodi e kuptimit, një laramani e ideve të painstitucionalizuar dhe të paformësuara nga brendia jonë. Ky është një shembull konkret se si funksionon arti.

Paarsyeshmëria e marrëzisë mund të kontribojë në krijimin e një ndjenje për të dashur, për të qenë I lumtur ose I trishtuar. Artistët më me emër të historisë së bukurisë, siç do të thoshte UmbertoEco, veprat e tyre I kanë ndërtuar mbi këtë kategori jokategorike.

Një nga arsyet e kësaj, mendoj, është ata në njëfarë mënyre kuptojnë që  lumturinë mund ta sjellë një fjalë apo pamje e pakuptimtë dhe e cila është në gjendje të emocionojë shumë më tepër se një bisedë racionale. Ndonjëherë kur bisedojmë me një djalë katërvjeçar dhe e pyesim nëse është i lumtur, ai na përgjigjet me një gestikulimtë çuditshëm, me konceptin se fjala ekeqpërshkruan atë që po ndjen. Pra, gestikulimi I tij I çudithsëm e kënaq shumë më tepër se sa një fjalë e arsyeshme. Ose, në rastet kur na vdes dikush prej të afërmeve, edhe pse të gjithë jemi të vetëdishëm se vdekja është proces I pashmangshëm dhe I arsyeshëm, ne ndjenjën tonë të brendshme e shprehim nëpërmjet lotit. Loti nuk është shumë I arsyeshëm por ama është djersitje e shpirtit. Në realitet artisti nuk përpiqet të bëjë asnjë personazh të veprojë në mënyrë absurde, por vetëm dëshiron të shprehë absurdin siç shihet nga të tjerët. Sepse kështu është realiteti në jetë.

CharlesBukowski tel “Marrëzia ime” ka shkruar: “Ende po shkruaj. Në katër muajt e parë të këtij viti i kam shkruar 250 poezi. Ende e ndiej marrëzinë si më vërshon, por ende nuk e kam shkruar fjalën ashtu siç kam qejf, tigri ende më rri në shpinë. Do të vdes me atë bir kurve në shpinë që, megjithatë, e kam luftuar. Dhe në qoftë se ekziston njeri që ende e ndien veten tamam të krisur për t’u bërë shkrimtar, do t’i them sall vazhdo, pështyje në zemër diellin, bjeri asaj tastiere, është lloji më i mirë i marrëzisë, shekujve u duhet ndihmë, speciet kërkojnë dritë, bixhoz dhe qeshje. Jepu. Ka shumë fjalë për të gjithë ne.

Prekja e paarsyeshmes me një mendje groteske mund ta çmend atë sepse nuk është në dijeni të vetvetes. Është shumë e rrezikshme që të hiqet kufiri dhe të griset perdja, sepse kush e di se çfarë fshihet pas maskaradës së jetës së përditshme shoqërore. Më drejtë, pas këtyre grimasave të buzëqeshura, jeta e të cilave është shumë e ngjashme me realitetet e shpirtrave të vdekur të Gogolit. Kjo krijon mundësinë për materializimin e psikikës, e cila mund të përcaktohet vetëm përmes materies së vet, por e cila është pa shpirt, i cili pothuajse nuk ekziston në këtë botë racionaliste. Kufijtë më të rëndësishëm janë gjithmonë në kokën tonë, ndërsa kufijtë e jashtëm janë vetëm një reflektim i paaftësisë sonë për të përballuar lirinë në veten tonë. Unë besoj se liria shoqërore, për të cilën po e them, nuk është vetëm një utopi në një botë ku të gjithë jemi ujqër ndaj njëri-tjetrit, por meqenëse jetojmë në një botë fashiste par excellence, ne kemi filluar ta shkatërrojmë njeriun brenda vetes. Megjithëse jam i vetëdijshëm për rrezikun e prekjes së iracionalitetit me psikopatologjinë e mendjes shoqërore, unë ende besoj tek njeriu, që ndoshta mund të konsiderohet edhe si utopi e ime e vetëdishme. Them utopi… pasi edhe Dostojevski foli në mënyrë të ngjashme me vetëironi për epilepsinë e tij, por ne e dimë që këto ishin momente të kthjelltësisë ekstreme që tejkalojnë çdo ditë, të ashtuquajturat, të zakonshme. Padyshim  është e nevojshme që personi të bëjë atë hap pas hapi për të zhdukur paradigmën e zakonshmërisë, këtë ndjenjë neveritëse, frenuese, të ngurtë, të vështirë…Plagët janë të dhimbshme, por edhe shërimi dhemb…

Me qëllim vendosa fjalën “zakonshmëri”, që këtu nënkupton natyralitetin e aktit të vendosjes së vetvetes. Termet “I zakonshëm”, “natyror” dhe “i shëndetshëm” janë ndoshta më të keqpërdorurat për të kontrolluar masat dhe për të krijuar një ideologji të rendit “të zakonshëm”, “natyror” dhe “të shëndetshëm” që as për së afërmi nuk ekziston sot, por janë thjesht mjete për përcaktimin e pozicioneve të atyre që e imponojnë konceptin e jetës sipas ideologjisë personale. Pikërisht këtu marrëzia e artistit e prish rendin e “zakonshmërisë” së tyre. Të gjitha industritë, nga prodhimet kimike në naftë e deri te armët, janë të armatosura me biopolitikë, e cila përcakton sipas rregullave të veta se çfarë është e shëndetshme dhe çfarë jo, çfarë është e zakonshme dhe çfarë jo, çfarë është e natyrshme dhe çfarë jo, dhe ironia paraqitet atëherë kur përballen me rezultatin e marrëzisë së zakonshmërisë së tyre, me viruset e ndryshme…

Mendoj se perceptimi njerëzor është kapur në labirinthinhedonist lëndor dhe ky hedonizëm është I përqendruar nëshpëtimon nga vdekja. Por ama jeta dhe vdekja janë në thelb një dhe identike. Vdekja është vetëm shkëlqimi i jetës, dhe jeta është në të vërtetë rrugëtim drejt vdekjes. Shpirti është i përjetshëm, dhe trupi jo. Nëse mbështeteni në trup, atëherë ju pret degjenerimi me të, i cili është një kafshë shoqërore dhe jo një botë materiale që na përcakton. Bota materiale është një botë me hije nga shpella e Platonit, është një iluzion i pastër, një utopi e klasit të parë. Bota materiale është një këmbë e ndarë ende e ndezur, ose thjesht një model shumë i qëllimshëm i një bote ideale jo të dukshme Figurat e mëdha të Hollivudit e kanë vërejtur këtë dhe kohëve të fundit I kërkojnë personazhet e padukshme pas heroit të ngjarjes. Bota që humbet shpirtin është bërë e degjeneruar dhe arsyeja aq shumë është materializuar sa që realiteti më mirë shihet me marrëzinë se sa me arsyen.Të gjithë e dimë se realiteti i vërtetë I ekzistencës është emanim i shpirtit, i cili vjen nga Gjithëpërfshirësi, nëse ndjekim konceptimin e Plotinusit për botën, se ne në të vërtetë jemi të gjithë Një, sepse ne vijmë nga Një’shi. Ai që tregon të vërtetën, gjithmonë është tallur dhe trajtuar si një i çmendur. Njerëzit nuk e pëlqejnë të vërtetën, pasi është diçka që dhemb sepse nuk u pëlqen të vuajnë, por ama  njohja kërkon vuajtje. Dhimbja duhet të pranohet si lëvizëse shpirtërore e ekzistencës sonë. Shumica e njerëzve janë të lumtur me atë që kanë dhe nuk shkojnë më tej. Por nëse kërkojmë të vërtetën, atëherë duhet të heqim dorë nga pasuritë e rrejshme në mënyrë që të zhyteni në botën e vetvetes, e cila mund të formojë realitetin tonë esencial. Bota e jashtme, në këtë rast, nuk ekziston fare jashtë nga ne. Kjo nuk është egoizëm apo solipsizëm, por parakusht për të menduar për botën.