Shekulli në të cilin jemi duke jetuar cilësohet me indiferentizëm dhe distancë sociale të njerëzve prej njëri tjetrit. Ky fakt u bë edhe më i pranishëm me paraqitjen e pandemisë së Covid 19 dhe si rrjedhojë procesi i indiferentizmit dhe distancës midis njerëzve u shtua edhe më.
Njeriu është qenie etike dhe nuk ka mundësi të jetojë pa bashkësinë njerëzore. Insistimi në distancimin e njeriut prej gjinisë së tij e cungon gjenin etik njerëzor dhe e kthen atë në të vetmuar në hapësirë. Veçanërisht përmasa fetare shpirtërore nuk mund të ekzistojë pa bashkësinë dhe komunitetin. Feja, aq sa ka të bëjë me ngritjen individuale të personit, aq më shumë është një fenomen shoqëror i cili e zbutë egërsinë shoqërore. Si rrjedhojë, feja nuk e duron distancën dhe indiferentizmin. Por, ja që kohëve të fundit, për fat të keq, çdo gjë u shndërrua në distancë. Ligjëratat, mësimet, përshëndetjet, konferencat po bëhen në distancë, por ama e gjithë kjo pa ndonjë efekt real në bartjen e realitetit prej personit tek grupi. Ndërsa, ajo që më nxiti të shkruaj këta rreshta është informata që e morra se dikund andej oqeanit paska imamë të xhamisë të cilët e udhëheqin xhematin në falje të namazeve nga distanca!?!? U habita, u trishtova, fillova ta ndjej idiotësinë e sipërfaqësisë fetare dhe shpirtërore. Si ka mundësi një gjë e tillë.!? Nëse ka mundësi të dilet imam prej distance, atëherë duhet edhe të ushqehemi nga distanca. Restoranet t’i hapin online ushqimet e tyre dhe ne duke i shikuar ata ushqime të ngopemi. Ose imamëve t’ua dërgojmë rrogën me fotografi të lekëve dhe të konsiderohet se u është paguar rroga!? Feja nuk e duron distancën, veçanërisht kur bëhet fjalë për rregullat e ligjit fetar. Kjo i ngjanë sikur ta vendosim frigoriferin në mes të dhomës, ta mbulojmë me një mbulesë të zezë dhe të rrotullohemi përreth tij për ta bërë haxhin!? Sa e dhimbshme është edhe mendimi për një gjë të tillë e lere më të konsiderohet se mund të bëhet një gjë e tillë.
Feja është çështje serioze me rregulla të thukta të vendosura nga Ligjvënësi, Allahu xh.sh. dhe Pejgamberi a.s.. Disa herë rregullat për mendjen diskursive mund të duken se nuk janë shumë të logjikshme, por ata janë të arsyeshme në përmasën e përkushtimit ndaj Zotit. Dikush mund të mendojë se Zoti nuk ka nevojë për lëvizjet e ndryshme që ne i bëjmë gjatë namazit, si kijam, ruku, sexhde, dhe se do të ishte e mjaftueshme që ne ta njohim dhe ti përkushtohemi Zotit, mirëpo ligji fetar dhe hakikati nuk e duron një shthurje të tillë të mendjes diskursive dhe spekulative. Islami, brez pas brezi e ka bartur traditën e ibadetit ashtu siç ka qenë në kohën e Pejgamberit a.s. dhe kjo kulturë e ibadetit e mban të gjallë konceptin e adhurimit në suaza të fesë islame.
Sjelljet e tilla e bëjnë edhe më të dukshëm karakterin e letargjisë ndaj sakrales dhe sforcimi i ateizmit praktik në fe dhe kulturën fetare. Pajtueshmëria, edhe pse kontradiktore ( në aspekt dialektik) e karakterit të procesit të shekullarizmit dhe deshekullarizmit rritet me përqëndrimin në izolimin e fesë dhe kulturës dhe së përshpirtshme nga jeta e njeriut dhe proceset shoqërore. Përderisa agnostikët dhe ateistët praktik nuk e dëshirojnë të panjohurën (për to) metafizike në asnjë segment të jetës së individit dhe shoqërisë, teistët dhe fetarët falë puritanizmit të tyre përpiqen maksimalisht që atë ta largojnë nga jeta e besimtarit duke krijuar atmosferë të thatë fetare. Kjo kështu veçanërisht në periudhën kur nga njëra anë është determinues procesi i globalizmit, ndërsa nga ana tjetër procesi i tranzicionit të gjatë. Që të dyja ndikojnë në rritjen e tendencës për rritjen e paradigmave estetike tradicionale si dhe atyre të rejave që në shumë raste nuk kanë në brendi shpirtërinë dhe frymën e adhurimit. Sa për ilustrim mund të ceken këngët fetare (ilahitë) që në masë të madhe janë pa vlera artistike dhe nuk kanë fare dallim nga mendësia e tallavasë, apo edhe ndërtimi i objekteve fetare që nuk e motivojnë ndjenjën e përshpirtshmërisë tek besimtari. Materializmi radikal është i thelluar jo vetëm në kontekstin agnostik por edhe në atë të teistëve dhe tezave të avancuara nga ana e tyre. Rritja e shfaqjes së agnosticizmit dhe konsekuencave praktike të tij është pasojë reale e proceseve shekullariste, por ama nga ana tjetër në këtë ndikim të dukshëm ka edhe indiferentizmi fetar ndaj kulturës fetare, ose më mirë thënë ndaj krijimit të brendit qytetërimor me sens fetar. Për fat të keq indiferentizmi ndaj kulturës fetare të përshpirtshme edhe nga vetë fetarët dhe mospasja e trajtave reale qytetërimndërtuese të teistëve fenë e ka shndëruar në arenë të mosmarrëveshjeve ideologjike shterpe që asnjëherë nuk kanë të sosur.
Indiferentizmi dhe letargjia e teistëve për realitetin dhe kulturën e ndikuar nga shpirti dhe tejlëndorja është po aq artificiale dhe joreale sa edhe qëndrimi teorik i agnostikëve, siç ndodh në rastin e përmendur më lartë, kur shkoni në xhami dhe ju thonë se imami ka filluar t’i falë xhematin nga distanca!? Pranimi i këtij religjioziteti formal mekanik nuk mund të thuhet se ka ndonjë ndikim të madh në jetën praktike të besimtarëve. E pranon ai ose jo, është fakt se falja e namazit në një xhami e cila ka thellësi artistike e motivon shumë më shumë shpirtërisht atë se falja në një xhami që ka vetëm karakter funksional të faljes. Gjendja është identike edhe atëherë kur e dëgjon duke kënduar Kur’an një hafiz që e ka zërin e bukur dhe i njeh makamet/modet dhe kur këndon një tjetër që nuk ka njohuri rreth artit të këndimit të Kur’anit. Si rrjedhojë e këtij indiferentizmi ndaj artit dhe bastardimi të kulturës fetare është humbur autoriteti i fesë në të gjitha përmasat dhe aspektet e jetës shoqërore dhe udhëheqësisë së institucioneve publike.
Akademiku dhe peshkopi francez Claude Dagens thotë se shekullarizmi ka ndikuar edhe te fetarët që të bëhen indiferent ndaj përmasave kulturore dhe artistike në jetën shoqërore, dhe shton: “Nëse indiferentizmin e kuptojmë si relativizëm atëherë nuk ka fare dyshim se këtu bëhet fjalë për një korelacion. Si pasojë nuk mund të mohohet fakti se shekullarizmi dhe paraqitja e shoqërisë shekullare pjesërisht është e ndikuar nga afirmimi i koncepteve relativiste dhe indiferentiste”. Është e njohur botërisht se deizmi i Voltaire’it (një formë e indiferentizmit primar teorik) ka ndikuar në revolucionin francez, i cili pranohet si impuls i fortë për afirmimin definitiv të procesit të shekullarizmit. Shembujt e tillë mund të shtohen edhe më, por ajo që është e përbashkët për të gjithë ata qëndron në nduarnduarsinë dhe mbështetjen reciproke midis agnosticizmit dhe indiferentizmit të fetarëve.
Reduktimi i kulturës fetare në çështje private dhe botëvështrim individual ka ndikuar në frenimin e personit për ta modifikuar artistikisht përkatësinë e tij ndaj një besimi ose feje. Gjithashtu në këtë proces rol të rëndësishëm ka lozur edhe rrënimi i ateizmit shtetëror dhe fitorja e konsumerizmit. Konsumerizmi i ka prodhuar dogmat dhe faltoret e veta që në esencë janë në kundërshtim të plotë me kulturën e shpirtit. Nëse kësaj ia shtojmë edhe ateizmin shtetëror të freskët atëherë rezultati është ky që e kemi ne sot.
Ka diçka që i thonë humor amerikan: “…Një kamion i ngarkuar me Coca Cola mbetet pa karburant në shkretëtirë dhe ndalon, por shoferi pa një pa dy zbraz një shishe cola në serbator dhe kamioni fillon të ecë. Si mund të ecë pa karburant? Po ecën, pasi “everything goes better with coke”; do të thotë “Gjithçka shkon më mirë me coca cola!” …