Çdo ditë takoj njerëz që përsëri më bëjnë të pyes veten se si është e mundur që gjërat të mos ndryshojnë për dhjetë ose pesëmbëdhjetë ose njëzet vjet. I shoh njerëzit, marrëzia e të cilëve më lëndon. Dhe, nuk e them këtë në mënyrë figurative. Unë mendoj se ky zjarr digjet në trurin tim.
Shkruan: Metin IZETI, Tetovë
Rritja e primitivizmit është e dukshme dhe e madhe. Epidemia e marrëzisë po përhapet në mënyrë të pandalshme. Dhe, askush nga ne nuk është imun. Ne po zhvillojmë luftërat tona të vogla në internet, duke dëshmuar përmes komenteve në rrjete të ndryshme sociale se kush ka të drejtë dhe është gjithmonë e njëjta histori, madje ajo konkurrencë e vazhdueshme shkon në favor të këtij pretendimi tim se ne nuk jemi imunë. Unë nuk jam imun. Po të isha, nuk do ta kisha shkruar këtë tekst, nuk do të isha aq budalla. Sepse, kur të shkruani diku thellë brenda, besoni se dikush do të lexojë dhe kuptojë. Ose, të paktën, që ju vetë do ta kuptoni pse po shkruani, që gjërat përfundimisht do të jenë më të qarta për ju. Të gjitha vlerat janë përmbysur prej kohësh. Unë jetoj në një botë me kokë poshtë, në një botë të përmbysur.
Sinqerisht, unë nuk i kam ndjekur lajmet me muaj. Kam arritur plotësisht t’i përjashtoj nga mundësia ime. Kam fikur TV-në, nuk e prek gazetën me gishta, sepse sikur më gërvisht. I bllokova të gjitha portalet që përhapin informacione në internet. I shikoj filmat e Andrei Tarkovsky herë të panumërta, lexoj dhe përpiqem të punoj. Nuk jam i pakënaqur. Sepse, kjo nuk ka të bëjë me pakënaqësitë. Kjo ka të bëjë me jetën. A keni menduar ndonjëherë se do të jeni 50 vjeç dhe do ta jetoni tërë të kaluarën me dilema politike dhe të zgjedhjeve për zgjidhje? A keni menduar ndonjëherë që mund të jetohet duke zgjedhur, por pa zgjidhje, se nuk do t’ju dilet në zgjedhje, por do të turpëroheni nga njerëzishmëria e juaj si të mos të dilni dhe ta shprehni vullnetin që ju bën njeri. Dhe, nuk është ky një dështim. Ne dështuam, të gjithë së bashku. Nuk mund të matet dështimi vetëm individualisht, sepse jemi në një dështim kolektiv.
Kur mendoj se duhet të izolohem sepse mund të jetë vonë, nuk e kam fjalën sepse e urrej këtë vend dhe këtë qytet. E kam fjalën vetëm sepse i dua. Dhe, kjo dashuri po shndërrohet ngadalë në zhgënjim. Të jesh i zhgënjyer në rrethinën tënde dhe të zhgënjehesh nga vetja është një gjendje e keqe. Duhet të largohesh për të ruajtur edhe pak nga bukuria që ndjen ndaj gjithë kësaj, ndaj këtyre njerëzve, këtij vendi, këtyre peizazheve. Për të lënë një nostalgji të shkëlqyer. Shpesh mendoj të largohem, sepse nuk ka më vend për nostalgji. Sepse është tepër vonë. Sepse kemi ngecur.
Çdo ditë takoj njerëz që përsëri më bëjnë të pyes veten se si është e mundur që gjërat të mos ndryshojnë për dhjetë ose pesëmbëdhjetë ose njëzet vjet. I shoh njerëzit, marrëzia e të cilëve më lëndon. Dhe, nuk e them këtë në mënyrë figurative. Unë mendoj se ky zjarr digjet në trurin tim. Pandjeshmëria njerëzore ndaj njerëzve të tjerë, sasia e mendjes së vogël që një person mund të shfaqë në një takim rastësor është shqetësuese. Është një gjendje kolektive. Nuk mund të jem as unë imun. Përherë them ndoshta edhe një vit ose dy, por për çdo vjet shtohen…
I rezistova as nuk e di se si, me kushtin që kurrë nuk kam pasur një mendim për veten time si dikush shumë i zgjuar apo inteligjent. Takoj njerëz për të cilët mendoj se nuk ia vlen të jetosh fare në civilizim. Dhe, nuk e kam fjalën për përjashtimet. Për dikë që është i ndarë nga turma. Jo, e kam fjalën për qeniet njerëzore që janë këtu, rreth nesh, njerëz të thjeshtë, njerëz që kanë disa shtëpi të tyre, familjet e tyre, karrierën e tyre… dua të them të gjithë ata që kalojnë pranë meje, por ndonjëherë më prekin me atë goditje që më bën të çuditem – çfarë dreqin është kjo, si është e mundur që dikush mund të jetë kaq i thatë, aq i pandjeshëm, aq bosh? Si është e mundur… si është e mundur që askush të mos mendojë për të tjerët, por vetëm për veten e tyre? Si është e mundur që të mos shihni aromë, zjarr, pasion në sytë e askujt? Dhe, gjithçka që shihni është mumie e zbrazët. Dhe, kam frikë nga kjo. Sepse, ende njoh njerëz që janë njerëz. Dhe e di se kjo nuk ka asnjë lidhje me kombin e tyre, ngjyrën e lëkurës, gjininë e tyre ose prej nga vijnë. Njerëzit që zgjedhin qeverinë e të pamoralshmëve, pacipëve, presin amoralitet ose hajni… Askush, madje as vetë Hitleri, nuk do të kishte ardhur në pushtet nëse nuk do të kishte njerëz që e mbështetnin. Këtu lind problemi me mendimin e vetëdijshëm. Mendimi i turmës nuk është një mendim i vetëdijshëm. Ndërsa, nga ana tjetër, mendimi i një individi nuk do të thotë asgjë.
Askush në fillim nuk i detyroi njerëzit rreth Berlinit të ngrinin dorën e tyre për të përshëndetur Führerin. Pastaj ishte vonë. Gjithsesi duhej ta ngrenë dorën. Por, marrëzia është amnistuar. Askush nuk e dënoi askënd sepse ishte pamend. Dhe, a duhet të dënohet për këtë? Nuk duhet. Pse? A ishte marrëzi pa vetëdije në të vërtetë lejimi i një krimi? Gjithmonë ka një justifikim: askush nuk mund ta dinte atëherë. Por, ishte. Ky është problemi. Por, nga ana tjetër, them se mund të dihej. Kur një armës i ndihet zëri, është logjike që dikush të qëllojë me një plumb. Problemi është aty se njeriu gjithçka mund të dijë dhe gjithçka shihet qartë vetëm duhet larguar interesat dhe paragjykimet. Dhe, kjo është shqetësuese. Është e qartë për të gjithë se një pjesë e madhe e politikanëve janë këtu sepse i përshtatet dikujt që ata të nxisin njëri-tjetrin. Kjo ndihmon të na mbajnë nën kontroll dhe ta bëjmë atë që dëshirojnë. Nesër, kur nuk do të jenë të përshtatshëm, do t’i heqin dhe do t’i sjellin të tjerët. Për fat të keq, shumica nuk janë në këtë pozitë, sepse janë shumë të aftë dhe sepse me të vërtetë kanë një qëllim. Ata nuk kanë qëllim, por mua nuk më intereson. Po ne? Ne jemi ata që u besojmë atyre ose nuk u besojnë. Por, edhe kjo nuk është ndonjë çështje. Dhe, kjo nuk është çështje diskutimi këtu. Nuk ka rëndësi nëse jeni kundër qeverisë apo për qeverinë, nëse ju mbështesin apo jo lëvizjet e dikujt. Çfarë rëndësie ka? Askush nuk ju pyet asgjë. A mund të futet kjo në trurin tim? Ju jeni të parëndësishëm. Absolutisht. Nesër, nëse ata janë në luftë, ju do të jeni atje për të luftuar për ta. Zëri juaj është i parëndësishëm, mendimi juaj është i parëndësishëm. Ju nuk jeni askush. A mund ta kuptoni këtë? Dhe, disi do të kuptojmë se nuk e zgjodhëm vendin, babanë, nënën, kombin, në të cilin do të lindim. Prandaj, pështymja ndaj kombit tim ose të një personi tjetër nuk do të thotë asgjë në mendësinë e njerëzve të fronit. Bëhu atdhetar ose mos u bë atdhetar. Kujt i intereson? Ndërsa interneti është aty, do të ketë nga ata që do të jenë aty për të debatuar dhe ju mund të debatoni gjithë ditën. Po, mirë or vëlla, çka është puna me jetën? Çka është puna me ty dhe me mua?
Nuk kam ku shkoj. Kjo është ajo që po ju them. Sepse është tepër vonë. Unë shoh kaq shumë njerëz që vrapojnë drejt kurseve gjermane, norvegjeze, suedeze, finlandeze… kjo tani është dega më fitimprurëse e ekonomisë… a ju flet gjë kjo? Kështu që shumë njerëz janë duke pritur në linja për t’u larguar. Unë njoh të paktën qindra njerëz që kanë lënë dhe qindra të tjerë që kanë dikë që është larguar prej këtu… a ju flet gjë kjo? E shumicën prej tyre i njeh edhe ti. A jemi ne më të mirë, pra ne që kemi mbetur apo jemi thjesht të paaftë? As kjo nuk ka rëndësi. Po bëhet një spastrim. Por, ajo që mbetet është primitivizmi i skajshëm. Shikoni se në çka po shndërrohet arti ynë, kultura jonë, në çka është shndërruar shkollimi, çfarë ka mbetur nga ekonomia. Siç duket, qëllimi është të mbeten vetëm të çmendurit dhe ata që do të çmenden me kohë. Ndoshta edhe keni mundësi ta kuptoni si sulm panik nga unë ose si teori të komplotit… Por, edhe unë jam aty brenda dhe përpëlitem për të mos u çmendur.
Mendoj se pajtoheni se gjërat shkojnë në këtë mënyrë. Para njëzet a tridhjetë vitesh gjithçka ishte ndryshe. Kishte të paktën një aluzion për diçka. Nuk e di se çfarë, por kishte një zjarr, flakë, shpresë. Por, tash si duket janë larguar. Çështja është se, në fund të fundit, do të mbetet vetëm primitivi. Dëmi kolateral i atyre pak të zgjuarve është i parëndësishëm. Kjo është, me nuanca të ndryshme kudo, po është edhe te ne, në trajtë shumë primitive. Ne e lejojmë atë dhe nuk përpiqemi asgjë të bëjmë. Kjo është ajo që duhet ta mendojmë. Dhe, pikërisht kjo është ajo për çka unë përpiqem të flas…