Njeriu disaherë shkruan nga kënaqësia e disaherë nga brenga. Por ka raste kur edhe vetë ne nuk jemi të vetëdishëm se jemi të brengosur ose të gëzuar. Thurrim vargje e shkruajmë për kënaqësinë dhe brengën por nuk jemi të vetëdishëm për to. Pastaj kur e lexojmë atë që kemi shkruar pyetemi: Vallë ne e kemi shkruar këtë a? Pra, e kemi bartur në letër atë që nuk e dimë nga vetvetja. Si rrjedhojë, njeriu kur shkruan nga kënaqësia ose brenga e lexon veten për të cilën nuk është i vetëdishëm dhe kur shkruan për veten atëherë ajo që shkruan bëhet pasqyrë e tij.
Ramazani, ose më drejtë ndjenja e agjërimit, e nxjerr në pah këtë vete të njeriut për të cilën ai shpesh nuk është i vetëdishëm. Mbyllja e parimit të së keqes në muajin e bekuar të Ramazanit i mundëson njeriut që ta përjetojë atë un brenda unit të tij që e përkëdhel përmasën e vërtetë të tij. Në realitet Ramazani është si rëra e nxehtë shkretinore e cila në trupin e njeriut e mundëson përkëdheljen prej puhizës hyjnore(nefha-i ilahijje). Njeriu në kohën e tashme të përhershme të Ramazanit në shkretëtirën e trupit të tij përmes puhizës së shpirtit prodhon trajta mahnitëse në rërën e bregdetit metafizik. I shkruan ndjenjat e tij. Ajo ndjenjë humbet në parazanafillën. Njeriu shkruan në shpirtin e tij për humbjen dhe harresën e kësaj ndjenje. Në shpirt përjetohet silueta e dashurisë së thellë e shprehur me fjalët, “ Kam nevojë për dashurinë Tënde, zemra ime nuk e ka fshirë fjalinë “Kalu bela/Po, gjithsesi” dhe ajo pandërprerë më tingëllon në veshët e zemrës”. Këtë ndjenjë nuk e mban të gjallë vetëm agjërimi por edhe trajta se si e përjetojmë atë.
Agjërimi dhe çështja pse agjërohet ka të bëjë vetëm me individin, por ama trajta se si e përjetojmë atë ka të bëjë edhe me të tjerët. Kjo kështu pasi bartja e adhurimit në kallëpet e përjetimit prodhon një rrugë, një brend, e cila/i cili ngjitet prej një njeriu në tjetrin…
Për ta përjetuar agjërimin ka nevojë për heshtje, për vetmi pozitive dhe jo për shumë zhurmë dhe kabare. Heshtja dhe vetmia është për të mos ngelur i vetëm dhe i heshtur. A nuk e kërkoi këtë Allahu xh.sh. prej Zekerijja’së a.s. kur e përgëzoi për djalin e tij Jahjanë (Gjallërinë e idesë për Zotin) dhe prej Merjemes a.s. kur u kthye me Isain a.s. foshnje që foli në djep..?Ose në erën e këmishës së Jusufit a.s. që ia çeli sytë Jakubit a.s., apo në heshtjen e Jusufit a.s. përderisa e priste që t’i vijë Bunjamini…
Agjërimi nuk e duron peshën e bartjes së të tjerëve. Vështirësia e Ramazanit është për ata që e bartin trupin e vet dhe të tjerëve në rrugëtim dhe përpiqen që me këtë barë të ngjiten në qiell. Puhiza e lehtë e Ramazanit e bart me vete njeriun e pastruar nga stomaku dhe nga skepsa. Ajo është dashuri, i jep shpirt çdo lënde, e bën të gjallë tërësinë, vetmia shndërrohet në bashkësi me gjethet, drunjtë, yjet, detin e qiellin.
Ndonjëherë edhe pyetem: Ç’kuptim ka koha? A mos vallë e tërë filozofia qëndron në tik-taket e orës? Tik-taket e orës shndërrohen në të tashme të përhershme vetëm në vegimin për t’u kthyer në origjinën së bashku me bartësen, puhizën që është dërguar për të na bartur tek Ai. Disa herë tik-taket e orës më duken si pulëbardha që më kalojnë përmbi kokë përderisa qëndroj në anijen në bregdet. Po, agjërimi ma përkujton edhe Nuhin a.s.. Zoti i pati thënë “Bëre anijen nën kontrolin Tim dhe me zbulesën Time dhe mos hyn në dialog me zullumqarët. Ata do të mbyten/fundosen”. E ndjej veten e Nuhit, jam në lëkurën e tij, “ të bësh anije, ndërsa det nuk ka askundi”!!! Por, problemi nuk ishte deti, pasi ajo është punë e Të Madhit, puna ishte që udhëtarët e anijes duhej të jenë prej vepërmirëve. Kërkohej një bashkësi e cila do të tubohej për ta ndihmuar të mirën edhe pse ata jashtë anijes do të talleshin me ndërtuesin dhe udhëtarët e anijes.
Sot edhe pulëbardhat nuk bëjnë zë, pse vallë? Me sy gjysëm të mbyllura e shikoj qiellin, jo nuk e dëgjoj atë zë! Por ama qielli buzëqesh, koha përsëri fillon të ec me iftarin. E kuptoj kohë nuk ka, ekziston vetëm ndjenja për të. Koha kalon por gjurmët e ndjenjave për të mbeten të gjalla. Një kohë përmbi kohën, e kuptoj se kalon vetëm nga gjurmët e këmbëve të mia. Gjurmë shumë, nuk janë vetëm të miat, ka edhe tjera, por ama rruga e njëjtë. Gëzohem, ecim bashkë, tok. E ndiej se jam më i lehtë. Në brendi kam një ngrohtësi relaksuese. Kjo ndjenjë e njëshmërisë në shumësi dhe shumëshmërisë në njëshmëri më relakson shumë. I përkujtoj disa vargje të arta të Ismail Hakki Burseviut:
“Sekreti yt u takua me timin, vëzhgoje edhe ti sekretin tim
Kushdo që u përsos në ty, shihe tek unë
Me të shpirtit sy pikas bukurinë e njohjes së Zotit
Atë që ke dhuruar shihe në formën e trupit tim.
Çdokush që sekretin tënd përkapi në këtë botë,
vdiq para se të vdiste
Ti je mes të vdekurve, shihe atë të gjallë.
Vendvajtja e njohësve është Fytyra e Allahut
Çdonjëri që vihet re në dukshmëri, vëreje atë në Të.
Nëse e di sekretin e unit, Hakkiut sqaroja
Çdo formë përsosjeje në trajtën më të bukur pikase.”
Krahas kësaj shoh edhe një re të zezë që ec pandërprerë me mua, është goxha e madhe dhe më ec në anën e majtë. Në anën e djathtë deti, në mes unë dhe në të majtë ajo re e zezë. Nuk dua ta shoh, por ama flokët kaçurela në trajtë të një siluete më kalojnë përbrenda.Mos vallë edhe ajo është rrotulluar përreth qafës sime? Ecim bashkë. Koha sillet vërdallë përreth shpirtave tonë. Çdo hap një fjalë, shkruaj në brendi për brendinë time, fjalë për fjale. Shpesh dëshiroj ta nxjerr jashtë, por përsëri e kafshoj gjuhën dhe hesht. Krahas të gjithave jam i kënaqur që jam në të djathtë…
Dhe e kuptoj. Ramazan është. Reja e zezë është vetëm një figurë, ka qenë dhe do të jetë… nuk e ka fuqinë që ta ndërpresë rrugëtimin, mund të jetë vetëm një stacion. Ndonjëherë i errët. Po, mund të jetë edhe pus. Të mos shoh. Të bërtas prej thellësisë së tij: “ Unë jam, Jusufi”. Po unë jam që bërtita nga pusi. Bunjamini nuk mund të më dëgjojë, vëllezërit ende nuk shohin sa duhet, babai i gjorë e di, por është me përvojë, ka ecur gjatë në shkretëtirën e Ken’anit dhe e di që kjo rrugë kërkon qëndresë, kërkon sabër. Po edhe agjërimi është një qëndresë për të arritur te qëllimi fisnik.
Disa herë iftarin e përjetoj si kalim andej dhe deri në syfyr ekzaltohem me bukurinë e Tij. Nuk e thotë kotë I Dashuri i Allahut: Për agjëruesin ka dy kënaqësi. E para kur ulet në sofrën e iftarit dhe edyta kur takohet me bukurinë/xhemalin e Zotit”. Ndërsa syfyrin si zbritje drejtë lëndores, ku do të kem nevojë të lë barën e rëndë të trupit për ta përjetuar sërish iftarin.
Ramazani është një nisje në rrugë…
Ezgjata dorën, jo nuk e bëra që dikush ta kapë atë, por vetëm që të mos them se “nuk e bëra”, e zgjata dorën…Vetëm përmes një çasti nga miljona të tilla të shkapërderdhura në gjithësinë e brendisë sime arrita të marr frymë. Morra frymë vetëm, as uj dhe as bukë nuk kisha futur në gojë, isha i përqëndruar vetëm në frymën, ushqim e kam vetëm atë. Ramazani me puhizën përkëdhelëse më ledhatonte… u nisa…
U nisa duke lënë pas vetes tërë atë shkapërderdhje të ideve, atë katrahurë të bindjeve, kulçedrën e skepsës, por tash më udhëtimi ishte në brendi dhe jo jashtë meje.
Agjërimi është udhëtim në brendi dhe jo jashtë vetes. Udhëtimi për në brendi kërkon zbrazje, zhveshje dhe jo valixhe me tesha dhe ngarkim me ushqim. Nuk morra gjë tjetër përveç frymës dhe heshtjes… Nuk e kisha kuptuar ende mirë pse kërkoi i Madhi Allah prej Zekerijjasë që të heshte?! A nuk ishte ai pejgamber, a nuk duhej ai të fliste, të sqaronte… por jo, pshshshtt…
Kjo heshtje bëri që të përshëndetem me shumë njerëz, të thjeshtësohem… besova se thjeshtësia do të më mundësonte të jem unë, për këtë e fillova rrugëtimin…
Sikur isha ulur në afërsi të Raxhiut (Thellësitë e Imagjinatës) dhe bashkë e dëgjonim Ajnali baba’në se si i frynte nejit dhe këndonte:
Të përsosurit nuk iu dorëzuan kënaqësive të botës
E dinin thelbin e saj, ishte vetëm hije, lojë dhe fantazi
Kjo botë ishte pasion dhe ilustrim për ëndrrën;
E arriti takimin me të Madhin njeriu, me rrokjen e skajit të dashurisë.
Ky zë ishte aq i bukur, sa që pranë tij edhe zëri i Davudit ishte si mëngjes i mrrolur. Këndonte…
Ec, o udhëtar i papunë, ec e mos u ndal
Mos të të pengojnë ty nga rruga e takimit shijet e imagjinatës,
këta bukuri, këta hollësi dhe ëndërr e fantazi,
Ec o vizitor i paçare ec, mos u ndal ec,
Ec që në gëzimin e takimit ta shohësh madhështinë.
Ec, shkrihu, zhbëhu, këto janë etapat e plotnisë,
Ec e braktise fodullëkun që të pish nga gota e takimit
Ec që në hapësirën e Hiç’it ta përjetosh pasqyrimin. Puhiza e Ramazanit e shpërthente flakën nga brendia ime, pavarësisht gjithçkaje. Ajo flakë del prej zemrës dhe nuk lejon ta dirigjojë goja ose lukthi. Është e mirë për shkak se nuk më lodh për t’i kërkuar fjalët. Nuk ka dëshirë shumë të dëgjohet dhe as që diskuton për shpërblime lëndore. Nuk i përjashton të tjerët, nuk e thotë fjalën pa durim. Del nga zemra dhe nuk i lëndon zemrat. Nuk është e plogsht dhe e mërzitshme, nuk konsumohet nga ata që duan të duken. Prandaj edhe thotë Bukowski, … Nuk ka mënyrë tjetër, dhe nuk ka pasur mënyrë tjetër asnjëherë….