Category: Të ndryshme

E BUKURA QË FLET…

Komunikimi ndërmjet njerëzve dhe në veçanti ai ndërkulturor që nga lashtësia është bërë nëpërmjet të metaforës dhe figurave të ndryshme stilistike. Kulturat dhe qytetërimet që nga lashtësia e deri në ditët e sodit madhështinë dhe vendzënien e tyre shoqërore e kanë përfaqësuar nëpërmjet të metaforave që gjithsesi është dashur të kenë një karakteristikë të përbashkët, të bukurën. Pikërsiht për këtë gjuha më e mirë dhe më ekzaltuese është gjuha me të cilën flet e bukura. Është kështu për shkak se bukura konceptin e vet e ka të ndërtuar me shijet dhe gjykimet impresive të individëve dhe shoqërive në kuadër të universalitett hapësinor dhe kohor. Ajo në memorien e saj imagjinative, siç do të thoshte Kanti, në arsyen praktike, e ka të qendisur tërë përvojën antropologjike kulturore të gjinisë njerëzore.

Enesa për ekspozitën e saj të parë e ka zgjedhur mjellmën, por jo vetëm si e bukur egzoterike, por edhe si dëshmitare e ndjenjave dhe imagjinatës së shumë të dashuruarve, poetëve që surealizmin e tyre do ta shprehin nëpërmjet të personit metafizik të mjellmës.

Mjellma e gjeneron qetësinë dhe muzikalitetin e harmonisës ës sferave, qetësia dhe çiltërsia e saj në të bardhën është pasqyrim i muzikës së qetësisë gjithësore, siç do të thoshte Pitagora. Enesa, në bartjen e realitetit të mjellmave në pëlhurën e saj bën një impresionizëm subjektiv, për shkak se mbresat e saja i bart në laboratorin e brendshëm dhe i nxjerr me finesën e shpirtit krijues të vet.

Enesa  vetëm në platformën ideore është e impresionuar me mjellmën, por në zhvillimin kompozicional të pikturës mjellma e saj shpërndahet në shpirtin e përgjithshëm të gjithësisë dhe në një mënyrë si në traditat e lashta, shumësia shkrihet në Njëshin. Nga aspekti i zhvillimit të ngjarjes në melodinë pikturale, autoreja, shprehjen e ka abstrakte.

Ngjyra  e bardhëe përfituar me përzierje të të verdhës dhe okerit lë përshtypje të çiltërsisë dhe urtisë  iluministe. Në të vërtetë, Enesa, nuk e kërkon këtë lloj të thjeshtëzimit. Tendenca e saj është që t`i sheh gjërat si dhe gjithË botën pa i adaptuar ata në perspektivat përfundimtare, pra, as në atë të subjektivizmit e as në atë të objektivizmit. Kjo është ajo që përbën vizionin  artistik të saj. Qëndrimi trupor  si edhe qëndrimi metaforik i mjellmës , orvatet drejt zakonshmërisë së skajshme. Ushtrimet e vazhdueshme sjellin në asisoj metamorfozash sa tenton të sheh vetëm prezencën e lartësisë.

Tek Enesa, mjellma absolute, përmes së cilës sendet komunikohen te vështruesi, është gjithashtu reminishencë e ideve taman formaliste që kanë ekzistuar në Europë në fillet e modernitetit, të njohura si filozofia e Einfühlung-ut ose e empatisë. Është gjithashtu reminishencë e  vetë formalizmit, i cili ka vendosur, përmes `efektit të tëhuajësimit` famoz, brutalisht t`i ekstradon sendet në sferën jashtë kontekstit subjektiv të tyre, me qëllim që t`i bëjë ato të flasin në mënyrën `direkte`.  Me një fjalë , mjellma e Enesës, si do të kishte thënë edhe Pierre Hadot , është “ prezencë në distancë”.

Pikturat janë në bashkëvajtje me një realizim që i qëndron besnik parimeve dhe elementeve figurative në kërkim të formës, ngjyrës dhe tonit. Lëvizja  e brushës është identike me metaforën e shprehur nëpërmjet të mjellmës, ajo e përmban impresionizmin subjektiv por edhe saktësinë e hëpërhëshme të ekspresionizmit. Koloriti është i përfituar nëpërmjet të ngjyrave akrile me qëllim që të arrihet në tonin që më saktë dhe më bindshëm do ta prezentojë personin metaforik të mjellmës.

Platforma ideore, zhvillimi kompozicional dhe përdorimi i shkaThtë i brsuhës dhe ngjyrave ia hapin rrugën piktores për vazhdimësi dhe suksese të reja …

METIN IZETI

• 

• 

• 

• 

IMAGJINATA E STRUKUR…

Përmasa artistike e ka gjallërinë e vete unikate dhe ajo rigjenerohet në arsyen dhe zemrën e artistit, në rastin konkret të grafistes së re, LulzimeOsmanit,  në trajtën e posaçme për individin dhe kurrikullumin intelektual të tij dhe të mjedisit. Ashtu sikurse ligjet e natyrës janë të pandryshueshme, por që shfaqen në mjedise të paqëndrueshme, po ashtu edhe, te autoreja inteligjente dhe me perspektivë Osmani,  arti i përjetshëm dhe i pandryshueshëm do të na shfaqet në shumë aspekte. Përjetshmëria e imagjinatës së Lulzimes është e prezentuar në portretet e saja të cilat janë letërnjoftim i një vije të gjatë shoqëroro-historike të mjedisit njerëzor në përgjithësi dhe atij shqiptar në veçanti.

Në këtë kompozicion të punimeve për këtë ekspozitë, autoreja mëton ta rrokë në njëfarë mënyre këtë dimension të artit. Të hyjë në mjedisin rrotullues të imagjinares dhe t’i drejtohet pa fjalë reales. Punimet e saja, ndoshta, nga syri i soditësit mund të duken jo aq realiste por ata kanë realitetin e vet në shpirtin e autorit dhe soditësi gjithsesi këtë realitet e sheh duke depërtuar në thellësinë metahistorike dhe gjeografike të personit artist. Çdo vijë e shprehur në to dëshiron të përfaqësojë një dashuri apo mllef ndaj asaj që duket.

Ideja në këto grafika është përpunuar në harmoni edhe me teknikat e punës dhe qëllimi është të prezentohet sivendosje e një  ekuilibri ndërmjet idesë dhe formës.

Në periudhën moderne dhe postmoderne portreti do të përdoret për shprehjen e imagjinatës së autorit në lidhje me çështje të caktuara të qenësisë, pa marrë parasysh a janë ata në kontekst të pajtueshmërisë ose të kryengritjes dhe mospajtimit.Për pasojë do të paraqitet portreti i imagjinuar, që është rast edhe në punimet e Lulzimes. Portretet e deformuara në punimet e saj nuk kanë përfaqësimin adekuat të tyre në qenësinë reale, por ata janë shprehje e vështrimit metafizik dhe imagjinues të qenësisë dhe prezantim pamor i të gjitha vijave të shëmtuara etike dhe të karakterit në pasqyrën e personit njeri.

Portreti në këtë rast është vetëm shkak për mbindërtim imagjinar, për vlerësim  irracional, për përfaqësim të shumë-dimensionalitetit të fytyrës së njeriut. Secili prej portreteve ka tone të ndryshme në fytyrë, që njëkohësisht e shprehin dimensionin imagjinues të prezantimit të brendisë së personit të portretizuar. Secili prej portreteve ndoshta nuk e ka adekuaten në botën reale, por e ka në botën imagjinare dhe vlerësuese të autores.

Portreti i strukur është jo vetëm pamje e dukjes fizike të personit që në portretet e këtij studimi është i papërcaktuar dhe i përgjithshëm, por është pamje e identitetit, ku në bashkësi janë të prezantuara, karakteri, etika, morali, sjellja, dhe fizionomia. Nëpërmjet të asimetrisë dhe deformimeve në fytyrë arrihet dinamika e raportit dukje-karakter, në prapavijën ideore, ndërsa një vepër origjinale në aspekt të pamjes artistike. Portreti i strukur edhe pse duket i shëmtuar ai është estetik, gjegjësisht është i bukur.

Lulet që janë të hedhura në hapësirën përreth e shprehin lidhjen e njeriut esencial me origjinën e gjithësisë. Ata janë brenda një oratoriumi mistik, brenda një vallëzimi ritual përreth karakterit të mirë. Rrotullimet e luleve e kërkojnë largimin e deformimeve të karakterit dhe kthimin drejtë origjinës së vërtetë, drejtë Zotit. Posaçërisht tulipani është thirrje për llogari para origjinës dhe esenciales në njeriun.

Gjithashtu një prej elementeve të rëndësishme të portreteve janë edhe sytë, që janë herë të hapura tërësisht e herë të rraskapitura nga kllapia dhe amullia e asaj që e shohin. Ata janë sy që nuk shohin vetëm fiziken, po depërtojnë edhe në psikologjinë dhe metafiziken. Ata e shohin të keqen, të shëmtuarën, jo vetëm në formë por edhe në thellësi, edhe në qëllim. Prandaj herë habiten dhe hapen në tërësi, e herë pesimizohen dhe turpërohen që janë të njeriut.

Lulzimeja në grafikat e veta e ka përdorur teknikën e njohur të akuatintës gjithashtu pjesë të veçantë ka edhe bakërrshkrimi, shtypi i thatë, monotipia, intaglino dhe garfika digjitale. Këto teknika i kanë mundësuar  që për kohë shumë të shkurtër të arrijë te detajet e dëshiruara. Ajo ka patur kujdes të posaçëm që të mos i anashkalojë edhe materialet siç janë : rrjeta, ofseta, dantellat, perin, etj. Ngjyrat  në grafikat e autores tregojnë ndershmërinë, dashurinë edhe harmoninë njerëzore.

Proporcioni i drejtë kompozicional në aspekt ide-formë-teknika tregon qartë që veprat e Lulzime Osmanit janë të thella dhe se shpirti i saj krijues në të ardhmen artdashësve do t’u mundësojë edhe katarza të tjera në fushën e artit…

 METIN IZETI

• 

• 

• 

• 

PALLUA – SIMBOL  I DASHURISË DHE PERRENIALES

Zogjt në pjesën më të madhe të kulturave botërore e paraqesin dashurinë  e pastër hyjnore dhe relacionin midis qiellit dhe tokës. Në besimet e popujve të lashtë ata kanë qenë simbole të pavdekshmërisë. Pallua , në veçanti, në artin e hershëm mesjetar ka paraqitur dëshirën e pashuar të njeriut për amshueshmërinë. Është burim, rilindje, përhershmëri dhe dashuri. Paraqet segment të rëndësishëm të relacioneve kozmike dhe karierës së suksesshme. Ka qëndrim me krenari dhe mburrje fisnike, posaçërisht, me pendët shumëngjyrëshe dhe xhufkën në kokë. Pendët e tij e simbolizojnë kupën qiellore të stolisur me yje, hënë dhe trupa të tjerë në lëvizje.Pallua është i njohur si zog me qindra sy dhe që ka dëshirë të jetë prezent me  ngrohtësi në çdo mjedis të mirë.

Në kulturat e vjetra është besuar se vallëzon para se qielli ta lëshojë mëshirën nëpërmjet të shiut. Simbolika e dashurisë, mirëqenies dhe koherencës së shpirtit me trupin, ka ndikuar që pendët t’i shfrytëzohen në pastrimin e mjedisit për rituale në kulturat e ndryshme të lindjes. Është edhe simbol i besnikërisë deri në vdekje.

Vetëm artisti ka mundësi që tërë këtë kolorit dhe kosmopolitizëm të ideve dhe mendimeve ta komponojë brenda një hapësire unike, prandaj  edhe Hegeli, artin do ta konsiderojë si dukuri  e shpirtit.  Piktoreja e re dhe me perspektivë, Vesa, nga aspekti i platformës ideore estetike ka zgjedhur subjekt shumë adekuat për ekspozitën e saj të parë, e ka zgjedhur palluan,  e vetëdishme ezoterikisht për pastërtinë, permanencën dhe karierën e suksesshme, që e simbolizon.

Pallua, në pikturat e Vesës, nuk është i bartur me karakteristikat anatomike, por me cilësitë metafizike, dhe si pasojë e përjetimit të brendshëm të saj.

Pallua në disa piktura është i bartur me qëndrimin mburrës, që në një mënyrë e shpreh insistimin e autores për vendzënie krenare në mjedisin që e rrethon . Në disa të tjera është prezentuar me koloritin e bishtit dhe pendëve si  metaforë e mikrokozmosit që artisti e përjeton në shpirtin e vet të frymëzuar nga pafundësia.  Dikund në qendër të vëmendjes e ka syrin dhe sikur dëshiron të afrohet sy në sy me shoqërinë.

Vesa duket e impresioniuar prej personit fiziko-kuptimor të palloit, mirë po pikturat e saja kanë karakter ekspresionist të prezentimit të brengës për përfaqësimin e përhershmërisë së të mirës dhe të bukurës.  Ekspresionizmi i piktores së re është shprehur nëpërmjet të krenarisë së gjeneratës së re për ta bërë të duhurën, por njëkohësisht edhe brengës për pamundësitë reale të veprimit shoqëror. Tëhuajësimi është gjithashtu një problem që nga syri i palloit  që sheh nga lartë, duket nënçmuese dhe inferiore.

Organikja e tërë është e formuar nga një `domosdoshmëri e brendshme`  e cila lind nga `dinamika e brendshme e atmosferës së situatës` .  `Imazhi` kësisoj, është i skalitur në ritmin e domosdoshmërisë, dhe jo në atë të `imagjinatës`. Kjo mund paksa të duket e habitshme për ne kur dihet fakti se në të kaluarën e kanë patur bindjen se imazhi do të duhej të jetë në mendjen e artistit. Imazhi gjithmonë para-ekziston në formën preliminare (primordiale) – ose ajo vjen nga shpirti –  dhe që është njëherazi e prodhuar nga akti spiritualo-artistik.

Vesa në punimet e saja është përqëndruar në ngjyrën e kaltër që është në përpjesshmëri të drejtë kuptimore me format e përdorura në pëlhurë. E kaltërta është ngjyrë e seriozitetit, ajo e simbolizon besnikërinë, urtinë, inteligjencën, të vërtetën,  qetësinë. Herë pas here në pikturat në plan të parë del edhe e kuqërremta, që e bashkon energjinë e të kuqes dhe fatin e të verdhës. Është në raport të ngushtë me gëzimin dhe diellin. E kuqërremta e errët, siç është në disa nga pikturat e Vesës, është shfaqje e brengës, për shkak të pabesisë, që në këtë rast e shpreh përmasën ekspresioniste në pikturat e autores së re.

Teknika e pikturave është e kombinuar, akril me vaj dhe në disa punime haset edhe kollazhi në sipërfaqe të pëlhurës me qëllim  që të mbështetet platforma ideore. Vija e lakuar e përdorur për ta rrokur natyrshmërinë e formave, e tërhjek soditësin të depërtojë në ezoterikën e trajtës dhe të ballfaqohet me fotografitë e imagjinatës së vete, me një fjalë të inspektojë brendinë individuale.

Vëllimi, masa dhe harmonia mes vijës, ngjyrës dhe formës është e përdorur në korelacion me intimitetin e piktores së re, që në raste të këtilla, edhe nuk ka mundësi të identifikohet në përpikëri.

Pikturat  e guximshme të Vesës paraqesin një hap të parë në hapërimin e saj me besnikëri, krenari dhe këmbëngulje drejt sukseseve të reja…

METIN IZETI

• 

• 

• 

•