Category: Revista

Njerëzimi ka një lidhje dashurie me arsyen që filloi që në epokën e iluminizmit (shek. 18), kur u krijua një rebelim kundër çdo gjëje mbiracionale, bestytnive dhe dogmave fetare dhe kështu shkoi në ekstremin tjetër. Elita shoqërore e kohës, e përbërë nga mendimtarë si Volteri, Jean-Jacques Rousseau, Immanuel Kant, Descartes dhe Isaac Newton, mbrojti prestigjin e arsyes mbi gjithçka tjetër, duke pretenduar se ne mund të racionalizojmë gjithçka në jetë dhe se arsyeja njerëzore mund të zgjidhë të gjitha problemet njerëzore. Ata njerëz, ata mendimtarë të mëdhenj të kohës së tyre, formësuan mënyrën se si njerëzimi e percepton ende botën sot. Si pasojë e asaj kohe, njerëzit anojnë nga arsyeja në kurriz të shpirtit dhe përpiqen të jetojnë të udhëhequr nga koka, sikur të ishte kurora e gjithçkaje.

Ne jemi dashuruar marrëzisht me arsyen dhe kemi margjinalizuar më së shumti gjithçka që ka të bëjë me shpirtin dhe frymën (edukimi formal neglizhon ose e vendos zhvillimin e shpirtit në plan të dytë). Madje ne e racionalizojmë edhe permasen e shpirtit, edhe pse nuk ka kuptim. Kështu mendimet tona morën forcë, u bënë shkaku i gjithçkaje dhe shpresa që duhet të na mundësojë të kemi mirëqenie. Vetëm, a është vërtet kështu? A janë intelektualët vërtet më të suksesshëm dhe më të lumtur se të tjerët? A është me të vërtetë arsyeja aq e vlefshme sa ne i japim meritat? A nuk e teprojmë pak?

Qasja në gjithçka që nuk mund të kuptohet dhe shpjegohet, në të gjitha përvojat shpirtërore mistike, mrekullitë dhe përvojat e mrekullueshme, shtypet dhe margjinalizohet si diçka e palogjikshme, dhe për këtë arsye e parëndësishme. Prandaj, gjatë jetës së tyre, shumë mistikë dhe shpirtnorë ishin institucionalisht të papranuar, të pashpërblyer dhe të padekoruar për shkak të kontekstit shoqëror që mbretëronte. Në ditën kur lindi dashuria për arsyen, ne vendosëm që Zoti është një qenie racionale dhe se çdo gjë që ndodh në jetën tonë duhet të ketë një arsye, jo thjesht një arsye, por një arsye logjike. Prandaj, çdo gjë që nuk mund të shpjegohet me arsye dhe që nuk ka logjikë sipas kuptimit të arsyes u konsiderua e pavlerë, madje edhe e tallur. Në këtë mënyrë, shumë ide dhe opsione me vlerë të lartë, të pakuptueshme per logjiken instrumentale lëvizën në vend ose keqpërdoren ne trajta okultiste.

Shkenca dhe filozofia moderne vazhdojnë të krijojnë probleme për njerëzit dhe kanë siklet në plotësimin e nevojave themelore shpirtërore, kuptimore dhe abstrakte të njerëzve. Na mbetet vetëm një mundësi: feja… Në këtë pikë, është e dobishme të sqarohet çka është kuptimi I vërtetë I fesë. Feja është përkufizimi i asaj që njerëzit kërkojnë të gjejnë kuptim në jetën e tyre, qoftë përmes interpretimeve të feve të shpallura ose përmes shkencës dhe filozofisë. Feja është një nevojë për njerëzit. Siguron transmetimin e kulturës dhe legjitimitetin e marrëdhënieve mes njerëzve. Prandaj, kur një njeri refuzon një fe, ai nuk mund të mos e kthejë në jetë diçka që zëvendëson fenë. Ashtu si moderniteti i sotëm është kthyer në një fenomen që ngërthen të gjitha karakteristikat e fees, por e kundërshton të njëjtën nëse është e pranishme në konceptet fetare.

Feja jep lajme, dhe lajmet janë për të panjohurën dhe të padëshmuarin. Ju pranoni ose refuzoni. Prandaj, feja është subjekt i besimit. Feja, e ndërtuar mbi besimin, përcakton natyrën e marrëdhënieve të njerëzve përmes urdhrave dhe ndalimeve. Njerëzit marrin parasysh perspektivën e fesë në marrëdhëniet e tyre me natyrën, si dhe në marrëdhëniet e tyre me njëri-tjetrin. Epistemikisht, feja është me origjinë lajmi. Domethënë, Zoti zgjedh një nga njerëzit, e cakton atë si të dërguar dhe ia zbret librin/shpalljen. Njerëzit e ndërtojnë botën e tyre të kuptimit sipas kësaj zbulese. Kështu del në pah një element i ri epistemik.

Islami bazohet në këtë element epistemik. Dija islame ka dy veçori themelore: haber/lajmi dhe ixhma/konsensusi. Haberi/lajmi është shpallje, është rregulluar që të përfshijë informacionin për shembullin e të dërguarit, që është shpjegimi i shpalljes. Ixhma/konsensusi është transferimi i përmbajtjes dhe zbatimi i lajmit për ‘dëshminë e një komuniteti që nuk ka gjasa të gënjejë me marrëveshje’.

Ne, edhe në qasjet filozofike ndaj qenies, gjithashtu duhet të marrim parasysh dallimin midis filozofisë moderne dhe filozofisë klasike dhe ndryshimin e dukshëm midis të dyjave, që të mund ta bëjmë të qartë vendin e filozofisë. Filozofia klasike, lëndën e saj e ndertonte në qasjet ndaj Zotit, njeriut, vdekjes, metafizikës dhe madje edhe jetës së përtejme përmes konceptimit dhe si rrjedhojë e bazonte pikëpamjen e saj mbi këto. Megjithatë, moderniteti e ka bërë arsyen bazën e njohjes së subjektit. Moderniteti u përpoq ta shpëtonte mendjen nga konceptimi dhe hermeneutika duke e kufizuar atë në kufijtë e mendjes të shoqëruar me kategori dhe duke kufizuar njohuritë filozofike. Megjithatë, kjo gjendje e ngushtoi filozofinë duke i kthyer kufizimet e shkencës në kufizime të filozofisë. Kështu, bëri që mendja e njeriut të godiste në mur në fushën e jetës. Kjo qasje, e cila shquhet si kriza e Kantit, i hapi derën hiçit dhe pakuptimësisë për shkak të pazgjidhshmërisë së saj. Dhe sot, filozofë si Habermas, të cilët mbrojnë modernitetin, bëjnë thirrje për nevojën për ta thirrur fenë ne ndihmë. Me fjalë të tjera, filozofia moderne, e cila nuk i shërben qëllimit tjetër veçse burgosjes së njerëzve brenda kufijve të jetës, është e ekspozuar ndaj implikimeve ‘të vdekura/të përfunduara’. Në çdo rast, inteligjenca artificiale dhe teknologjia robotike do të kërkojnë një episteme krejtësisht të ndryshme. Është pothuajse koha që të shpallet fundi i njerëzimit nga aspekti i mosekzistimit te zgjidhjes me instrumentet me te cilat funksionojmë.

Nga këndvështrimi i filozofisë, feja nuk është armik. Është diçka që e intereson dhe e shqetëson atë.” Pika e parë që një filozof duhet të veprojë ndërsa filozofon është parimi, sipas fjalëve të Sokratit, “Nëse një gjë e di me siguri, është se nuk di asgjë”.

Detyra e filozofisë nuk është t’i japë fund diçkaje duke pretenduar se e di me siguri dhe të trondisë aftësinë e dyshimit dhe kritikës, por “të jetë gjithmonë në rrugën e duhur” duke vënë në dyshim kuptimin e gjithçkaje me të cilën merret.

Tensioni dhe armiqësia ndërmjet fesë dhe filozofisë, e cila e ka bërë të ndjeshme praninë e saj gjatë historisë së mendimit, ka arritur kulmin me filozofinë iluministe dhe filozofinë bashkëkohore. Ky tension gradualisht është intensifikuar me mosnjohjen e të dyja palëve, duke e konsideruar njëra-tjetrën joadekuate, madje duke e refuzuar njëra-tjetrën si të dëmshme. Mendimtarët materialistë, pozitivistë dhe ateistë që e reduktojnë fenë në shkaqe natyrore ose e refuzojnë atë në baza shkencore dhe filozofike, e kanë nxitur më tej këtë konflikt. Në fakt, çështja është një luftë se kush do të jetë autoriteti në fushën politike, sociale, ekonomike, juridike, morale, estetike dhe epistemologjike dhe kush duhet të formësojë individin dhe shoqërinë. Në këtë luftë, një krah të veçantë formojnë mendimtarët që nuk janë materialistë, pozitivistë apo ateistë, madje edhe vetë janë fetarë, por që besojnë se arsyeja dhe shkenca duhet të jenë autoriteti absolut edhe në fushat e përmendura dhe në fushën e fesë. Këta mendimtarë gjithashtu nuk pëlqehen nga autoritetet fetare dhe akuzohen se kanë krijuar fenë e tyre. Në sytë e këtyre mendimtarëve, feja e vërtetë është feja e bazuar në dituri dhe virtyt.

Pothuajse të gjithë ata që kanë pasur nderin të ecin sadopak në rrugën e historisë së filozofisë, e dinë se filozofia ka qenë gjithmonë një aktivitet pyetës dhe analitik, dhe filozofi ka qenë gjithmonë një identitet që shkakton shqetësim duke pyetur. Ashtu siç tha Badiou, kudo ku ka një të ashtuquajtur të vërtetë/të pavërtetë që kërkon harmoni të përhershme, kënaqësi pa konflikt dhe përpjekje, pushtet pa kundërshtim, siguri dhe universalitet pa justifikim, ka filozofë që ndjekin të vërtetën, lirinë dhe autenticitetin. Për këtë arsye, qeveritë politike totalitare nuk kanë pasur marrëdhënie të mira me filozofët gjatë historisë. Sepse filozofët qëndrojnë kundër çdo lloj autoriteti/fuqie që kërkon/detyron të merr përsipër identitetin tonë pa e vënë në pyetje dhe duke e asgjësuar atë. Filozofet e mirëfilltë besojnë se një e vërtetë që përqëndron mendjen e përbashkët të njerëzve dhe miratohet nga mendja kritike, dhe një autonomi dhe liri në drejtim të shfaqjes së guximit dhe vendosmërisë për të nxjerrë fatin e vet është mënyra e vetme që mund të sjellë lumturinë lëndore dhe mendore tek njerezit. Filozofët jane avokatë madhështorë dhe flijues në rrugën e të vërtetës. Ata janë zemërgjerë, sepse kanë virtytin të mund të kritikojnë dhe të vënë në dyshim edhe veten pa mëshirë dhe me të njëjtën ndjeshmëri siç i kritikojnë edhe tjerët.

Duhet parë si një virtyt i postmodernizmit që mendja zbret nga froni mbretëror dhe shkon në një pikë ku pranon gabueshmërinë e saj dhe kritikon veten si të pamjaftueshme dhe prej andej shkon drejt kanalit të arsyes së përbashkët. Mendja e modernizmit, duke vepruar me motivimin e shkencës/racionalitetit, zhvilloi strategji të ndryshme kundër fesë. Ajo ose krijoi një lloj feje të arsyes duke e futur fenë në një gjuhë dhe kallëp shkencor/racional – ashtu si Spinoza dhe Kanti, ose privilegjoi deizmin, ose shkëputi lidhjen me burimin transcendent të fesë dhe e ktheu atë në një mall që kënaq kërkimin e njerëzve për lumturi dhe paqe, ndersa fenë e shndërroi në vegël dhe refuzoi atë për arsye humanizmi, shkence apo lirie. Përballë këtyre strategjive, besimtarët nuk kishin zgjidhje tjetër veçse të modernizonin fenë, pra të riinterpretonin fenë sipas kërkesave individuale dhe shoqërore të modernizimit dhe ta përshtatnin atë me kushtet e epokës, ose të refuzonin rrënjësisht mendjen e modernizmit, duke akuzuar për blasfemi, perversion dhe në rastin më të mirë, pamundësi për të kuptuar fenë.

Feja e përcakton jetën e njeriut si një vlerë gjithëpërfshirëse. Ajo mund të shndërrohet në një sistem që përfshin shkencën dhe filozofinë. Ka shembuj të tillë në histori. Feja është një vlerë ombrellë, filozofia dhe shkenca duhet te ngerthejë edhe vlerat fetare në një nivel që i bën ato më të kuptueshme. I shndërron ato në një nivel që mund të jene burim i aktiviteteve arsimore dhe kulturore. Shkenca mund të trajtohet si vlerë në reciprocitet me fenë në një nivel që do të lehtësojë natyrën dhe jetën njerëzore. Mënyra për ta arritur këtë është gjetja e një mënyre për ta kthyer fenë, shkencën dhe filozofinë në identitetin e tyre origjinal. Vlefshmëria e këtij interpretimi brenda lëvizjeve të mendimit duhet të vihet në axhendën e kohës. Duke lënë mënjanë tiparet shterpe që ka marrë secila prej tyre në fushën e instrumentalizimit dhe nënshtrimi i tyre ndaj një vlerësimi të ri se cilit dimension të qenies njerëzore i përgjigjen do të lehtësojë zgjidhjen e problemit. Ajo që sjell ndarjen në axhendë mund të hapë rrugën për unitetin. Atëherë, shkenca, filozofia dhe feja nuk mund të pozicionohen në mënyrë të njëjtë, sepse ato funksionojnë në nivele të veçanta, por ata bashkerisht mund te ofrojnë bazën për harmoninë dhe jo konfliktin.

Dhe çfarë është ajo që ushqen shpirtin? Është çdo gjë që na prek thellë, që na bën të harrojmë kohën, që na ngop aq sa harrojmë të hamë dhe nuk kemi nevojë për ëmbëlsira, alkool, drogë apo ndonjë gjë tjetër, me të cilat përpiqemi të mpijmë vuajtjet tona të shkaktuara nga egoja që manipulon mendjen tonë. Si p.sh.: adhurimet fetare, kontemplimi, meditimi,disa vepra arti frymëzuese, aktivitete krijuese, qëndrimi në xhami, një shëtitje relaksuese në mal, shkuarja në natyrë, teatër apo ndonjë vend tjetër, dëgjimi i muzikës shpirtnore ose i zogjve, shikimi i peizazheve të bukura ose filma të veçantë artistikë, biseda me dikë që është në të njëjtën gjatësi vale, noti , qeshja, shikimi në sytë e foshnjës, leximi i poezisë.

Çdo gjë që ushqen egon tuaj e privon shpirtin tuaj nga ushqimi. Prandaj, përmbahuni nga ushqyerja e egos tuaj në kurriz të shpirtit tuaj, pasi do ta pengoni shpirtin tuaj që t’ju udhëheqë drejt prosperitetit. Egoja nuk do t’ju çojë kurrë drejt mirëqenies, të paktën jo afatgjatë ose të përhershme. Egoja ju detyron të përdorni arsyen si zotërinë tuaj dhe shpirti ju shtyn të përdorni arsyen vetëm si shërbëtorin tuaj.

Pra, çfarë është ajo që mund të na ofrojë shpëtimin? Cila është alternativa jonë? Sigurisht që nuk është të refuzosh arsyen, as të jesh i paarsyeshëm – kjo sigurisht nuk është zgjidhja. Arsyeja duhet të jetë shërbëtori ynë, jo zotëria ynë. Mendja, trupi dhe ndjenjat janë shërbëtorë në shërbim të të vetmit zotëri të vërtetë – shpirtit njerëzor (i cili është një frymë e Fuqisë së Lartë). Prandaj, është më mirë se arsyeja të udhëhiqesh nga zëri i shpirtit tënd, i cili komunikon me ne përmes intuitës, ndërgjegjes, shqisës së gjashtë, imagjinatës, frymëzimit, vizioneve, ëndrrave, instinkteve (kur vetëdija jonë është në shkallën e duhur), larg nga e ashtuquajtura “rastësi” dhe të ngjashme.

Çdo sëmundje dhe çdo krizë, qoftë financiare, dashurie apo shëndetësore, është një krizë shpirtnore dhe jo mendore. Prandaj në esencë pothuajse të gjitha sëmundjet janë shpirtnore. Është shpirti ai që vuan për shkak të neglizhencës së tij, ndersa fizikisht na ndodh neve si tërësi. Për sa kohë që ne ushqejmë mendjen dhe jo shpirtin, do të na ndodhin të njëjtat modele që do të sjellin kriza në derën tonë. Për sa kohë që bëjmë një punë që nuk na pëlqen dhe përjetojmë konflikte me të tjerët, pavarësisht shpjegimeve logjike dhe justifikimeve të arsyeshme, do të kemi probleme shpirtnore sepse nuk është në përputhje me natyrën tonë, me shpirtin tonë. Për sa kohë që ne ndjekim vetem idetë(të folurit e mendjes) pa intuitën apo ndërgjegjen tonë (të folurit e shpirtit), ne do të shkojmë në drejtimin e gabuar, në të kundërtën e mirëqenies.

I gjithë ky model anakronik i përdorimit të arsyes nuk është funksional, megjithëse ka përfitimet e veta. Po të ishte, nuk do të na ndodhte ajo që na ndodh vazhdimisht dhe as intelektualët tanë nuk do të ishin aq te pakenaqur sa janë. Shikoni përreth jush dhe shikoni se cilët janë njerëzit që janë vërtet të lumtur dhe vërtet të shëndetshëm dhe të mbushur me dashuri dhe që jetojnë në prosperitet. A janë ata akademikë, pedagogë dhe të tjerë që udhëhiqen vetëm nga arsyeja? Apo janë disa njerëz të tjerë më pak të arsimuar, më pak të arsyeshëm? Edhe nëse intelektualët kanë status dhe reputacion të mirë në shoqëri, nuk do të thotë se janë të lumtur dhe të kënaqur. Pse arsyeja nuk i çoi të gjithë njerëzit me arsim të lartë drejt mirëqenies dhe kënaqësisë në jetë? Pyete veten dhe mos kërko përgjigje me arsye sepse thjesht do të rrotullohesh në rreth.

Nëse arsyeja do të ishte vërtet një “dashnor” kaq i përsosur, a do të vuanim ne në atë “marrëdhënie dashurie” apo do të ishim të lumtur? Kush nga ata që mbështeten kryesisht në arsyen dhe aftësitë e tyre intelektuale është me të vërtetë i lumtur sot? Shumica e intelektualëve janë të prirur për të debatuar, kritikuar, dënuar, stuhi mendimesh…Përveç kësaj, ata kanë probleme financiare, dashurie dhe shëndetësore. Megjithatë, arsyeshmëria dhe intelektualiteti janë, pa dyshim, shumë më pozitive sesa sjellja dhe marrëzia e paarsyeshme. Askush nuk dyshon se arsyeja është e vlefshme, por pyetja është se në çfarë mase, apo nëse ka diçka më të mirë se arsyeja.

Shumë intelektualë nuk do ta pranojnë me vete se bëjnë një jetë të padenjë për një person me arsim të lartë dhe se dija dhe arsimimi, si dhe arsyeja, nuk i plotësuan pritshmëritë e tyre. Mendjet e tyre nuk janë të hapura për përgjigje të paarsyeshme. Mendja, ashtu si një parashutë, është e dobishme vetëm kur është e hapur.

Si i racionalizon vetes një intelektual kaq shumë dekada të shpenzuara në mësimin dhe zhvillimin e aftësive intelektuale, për të përfunduar një jetë me të cilën nuk është i kënaqur? Si i racionalizon vetes një intelektual kaq shumë përpjekje të investuara për të ndërtuar diçka, qoftë kjo njohuri, aftësi, martesë, miqësi, biznes apo diçka tjetër, dhe që e gjithë kjo përfundon me probleme të përditshme, vuajtje, zhgënjime, konflikte, shëndet të dëmtuar, etj?

Natyrisht, sipas vendeve dhe kohërave të ndryshme, ekzistojnë edhe metodologji të ndryshme për kryerjen e detyrës së përmendur. Mirëpo, metodologjia që nuk ndryshon dhe është e njëjtë në çdo kohë dhe në çdo vend është marrja në konsideratë e të gjitha përmasave njerëzore dhe mos margjinalizimi I asnjërit prej tyre. Prandaj, besimi i pastër në vetvete përfaqëson thirrje për të Vërtetën.  E vërteta në një farë mënyre duhet të përjetësohet dhe mbrohet nga përpjekjet për ta ndryshuar atë nën ndikimin e kuptimeve dhe perceptimeve të ndryshme. Njeriu asnjëherë nuk është dhe nuk do të jetë i pafuqishëm në jetën e njerëzishme dhe thirrjen në të Vërtetën, shmangien e së keqes dhe largimin prej saj dhe në këtë rrugë arsyeja dhe shkenca duhet t’I shërbejnë të Vërtetës dhe Qenies.

Francis Fukujama e përfshiu transhumanizmin në revistën Foreign Policy si një nga idetë më të rrezikshme në botë. Nga ana tjetër, ithtarët e transhumanizmit pohojnë se lëvizja rrit ndjeshëm mundësinë për mbijetesë dhe përparim të vazhdueshëm të racës njerëzore. Mark Walker, për shembull, me vetë titullin e veprës së tij parashikon pozicionin sipas të cilit është transhumanizmi ai që e shpëton racën njerëzore nga shfarosja. Gjatë shekullit të 21-të, transhumanizmi u profilizua si një nga lëvizjet më të rëndësishme ose të paktën më të diskutueshmet bashkëkohore, gjë që duket qartë nga vlerësimet konfliktuale të lartpërmendura. Përqendrimi transhumanist në zhvillimin teknologjik dhe veçanërisht lidhja intime midis njeriut dhe teknologjisë shpjegon edhe më qartë qëndrimet e tilla.

Letërsia luan një rol kompleks në këto diskutime. Nga njëra anë, si ithtarët dhe kundërshtarët e transhumanizmit i referohen letërsisë në përpunimin e argumenteve të tyre, por nga ana tjetër, ky përdorim i letërsisë është shpesh teleologjik dhe sipërfaqësor. Prandaj, është në të njëjtën kohë e mundur të thuhet se letërsia luan një rol të spikatur në diskutimet për transhumanizmin, por gjithashtu se reflektimi mbi letërsinë përfaqëson një pikë qorre brenda këtyre diskutimeve. Nga këndvështrimi i letërsisë, vihet në pikëpyetje kapaciteti i saj për të kontribuar në zgjidhjen e problemeve konkrete të botës moderne. Kjo kështu, pasi këto probleme merren parasysh se janë të natyrës teknologjike dhe se letërsia nuk ka punë aty. Ideja transhumaniste e shfrytëzon letërsinë si një zbukurim që pasuron përpjekjet për të promovuar transhumanizmin. Fokusi gjithsesi se është i përqëndruar në letërsinë anglofone dhe kjo nuk është vetëm pasojë e një dëshire arbitrare për të ngushtuar arkivin studjues por për shkak se ata janë edhe më masive por edhe më të pranishme me temat transhumaniste. Edhe pse është shumë e vështirë të përgjithësohet, dhe përjashtime sigurisht që ekzistojnë, transhumanizmi përgjithësisht klasifikohet si një filozofi analitike që i përket botës anglofone. Lidhja midis transhumanizmit dhe këtyre kombeve, veçanërisht amerikanëve, nuk është vetëm pasojë e një situate të veçantë akademike, por ajo mund të lidhet edhe me një kulturë të projektuar. Intuitivisht, duket e arsyeshme të supozohet se kultura amerikane, me fokusin e saj në të ardhmen, është veçanërisht e përshtatshme për zhvillimin e mendimit transhumanist, i cili duket se është në gjendje të tërheqë avokatë shumë më lehtë në një klimë të tillë sesa në një kulturë tjetër që ka traditë. Supozimi kryesor i një përgjithësimi bindës të këtij lloji përfshin gjithashtu konsideratat sociologjike të kulturës amerikane, gjë që nuk është objekt i këtij punimi. Prandaj, pika fillestare këtu është vetëm një supozim intuitiv i përcaktuar relativisht fleksibël. Për shembull, duhet mbajtur parasysh se Tiffany Romain beson se krioteknologjia (metodë specifike për shmangien e plakjes) është e lidhur me shoqërinë amerikane më shumë se me çdo shoqëri tjetër. Si synim për disa kërkime të ardhshme, është e mundur të parashtrohet pyetja nëse miti i Adamit amerikan shpjegon të paktën një pjesë të hapjes së kulturës amerikane ndaj transhumanizmit. Edhe nëse e gjithë hipoteza për pajtueshmërinë e ndjeshmërisë kulturore amerikane nga njëra anë dhe ndjeshmërisë transhumaniste nga ana tjetër ka performansa në rritje, kjo nuk do të thotë domosdoshmërisht se ky lloj kërkimi është i realizueshëm. Prandaj, përqëndrimi në letërsinë anglofone nuk është një përpjekje për të krijuar një përgjithësim rreth atij korpusi letrar, por një verifikim i vlerës së përdorimit të modelit analitik që do të propozohet dhe supozimeve teorike që mundësojnë atë model. Literatura anglofone përmban tekste mbi të cilat padyshim është e mundur të kryhet një analizë e tillë, edhe nëse këto tekste nuk janë grupi më i përshtatshëm që mund të trajtohet në këtë mënyrë.

Fakti që letërsia studiohet në një kontekst akademik pa ndonjë argument shtesë, dëshmon për rëndësinë e saj në kulturën njerëzore dhe, në një nivel edhe më themelor, për faktin se letërsia lexohet gjithmonë në një kontekst shoqëror. Prandaj, mund të pyesim se si letërsia, si dhe studimi akademik i letërsisë, pozicionohen brenda momentit bashkëkohor dhe si përshtaten në pritje të së ardhmes?

Institucionalizimi aktual akademik i praktikave të ndryshme në të cilat letërsia luan një rol të rëndësishëm nuk garanton ruajtjen e përjetshme të një statusi të tillë. Duhet pranuar fakti se teknologjia luan një rol të domosdoshëm në botën moderne dhe se ky rol ndoshta do të bëhet edhe më i theksuar në të ardhmen se sot. Nga kjo vjen supozimi i mëtejshëm se studimi i teknologjisë në letërsi është një terren pjellor për analizë që mund të japë njohuri të vlefshme për gjendjen aktuale të njerëzimit. Lewis përkufizon Adamin amerikan  si një imazh i një personazhi rrënjësisht të ri, heroit të një aventure të re, një individi i emancipuar nga e kaluara i paprekur ose i ndotur nga trashëgimia e përbashkët e familjes dhe racës, pa prejardhje; individi që qëndron i vetëm, i vetë-mjaftueshëm, i gatshëm të përballet me çdo gjë që e pret duke përdorur aftësitë e tij të lindura dhe unike dhe të drejtojë veten në drejtimin e duhur, sugjeron zakonet që duhen krijuar në skenën e re amerikane. […] Para tij hapet bota dhe historia. Dhe ai është një lloj krijuesi, një poet i përsosur që krijon vetë gjuhën duke u dhënë emra elementëve të skenës që e rrethon. Intuitivisht, është shumë e qartë se aspiratat transhumaniste përfshihen lehtësisht në mitin e një modeli të tillë. Një analizë më e plotë do të ishte e përqëndruar në kontekstin nëse dhe në çfarë mënyre letërsia si e tillë dhe studimi akademik i letërsisë mund të ndihmojnë në kuptimin e fenomenit të teknologjisë dhe kështu, së bashku me disiplinat e tjera shkencore, të vazhdojnë të luajnë rolin e një praktike të rëndësishme në arritjen e një praktike më të thellë, më të pastër dhe më të madhe të njohurive gjithëpërfshirëse për botën. Është gjithashtu e mundur të shtrohet pyetja pse korpusi letrar i lartpërmendur trajtohet nga këndvështrimi i transhumanizmit, dhe jo një teknologjie spekulative më të gjerë dhe më të kuptuar, sepse në raste studimore konkrete, në pjesën më të madhe, në ndërveprimin e disa teknologjive studiohet bota imagjinare dhe jo një botë faktike transhumaniste. Transhumanizmi e vendos teknologjinë në një kornizë të përcaktuar filozofike dhe kështu shton një nivel tjetër interpretues në të menduarit për zbatimin e mundshëm të ardhshëm të kësaj teknologjie në botën empirike në kundërshtim me parimet e përvojës së përgjithshme. Transhumanizmi përmban një imagjinatë filozofike që vetë teknologjia nuk e ka. Zhvillimi, për shembull, i nanoteknologjisë i ndarë nga transhumanizmi nuk nënkupton domosdoshmërisht përdorimin e nanoteknologjisë për të ndryshuar rrënjësisht gjendjen njerëzore. Kjo imagjinatë filozofike e transhumanizmit, e cila nis nga aspirata për të përdorur teknologjinë për të bërë të pavdekshëm njeriun ka implikime dukshëm më të thella për të ardhmen e njerëzimit sesa vetë teknologjia. Kështu, transhumanizmi i shton teknologjisë një kuptim që nuk e ka në vetvete dhe fokusi i kësaj pune është pikërisht në konstelacionin filozofik transhumanist të përdorimit të teknologjisë dhe pranimit të disa vlerave themelore që ka potencialin të ndikojë ndjeshëm në zhvillimin e ardhshëm të racës njerëzore. Tashmë është e mundur të inkorporohet studimi i teknologjisë në letërsi në një qëllim të tillë, por transhumanizmi imponon më drejtpërdrejt zbatueshmërinë e drejtpërdrejtë në gjendjen njerëzore dhe të ardhmen e kuptuar, sipas tyre, të njerëzimit. Transhumanizmi është natyrshëm i orientuar drejt së ardhmes, është imagjinare futuriste dhe shumica e mundësive teknike për të cilat mendojnë transhumanistët nuk janë të disponueshme në të tashmen. Dhe një analizë e plotë e dëshirueshmërisë së një teknologjie të re në vetvete përfshin një lloj të menduari për të ardhmen dhe transhumanizmi drejton të menduarit për të ardhmen në kuadër të bedemeve mendore të imagjinuara.

Sfondi epistemologjik i transhumanizmit është  shumë i papërputhshëm me kuadrin teorik nga i cili është zhvilluar letërsia transhumaniste perëndimore. Transhumanizmi si ide imagjinare dhe jashtë kornizave të përvojës etike njerëzore po i takon letërsisë, por për të përrallëzuar gjendjen dhe jo për të prezantuar të vërtetën. E vërteta e saj duhet të zbulohet në mendimin filozofik dhe empirik të tij, që për fat të keq është shumë i cekët.

Filozofia analitike dhe ajo kontinentale, me pikat e tyre fillestare dhe metodat teorike relativisht të ndara, padyshim që kanë role të rëndësishme për të kontribuar në të menduarit për një gamë shumë të gjerë problemesh të ndryshme dhe vendosja e çdo lloj marrëdhënie hierarkike midis tyre është jo vetëm e panevojshme, por edhe e padëshirueshme. Për shkak të natyrës së temave që janë në qendër të një leximi transhumanist të letërsisë, filozofia e shkencës është jashtëzakonisht e rëndësishme si pjesë e kornizës në të cilën zhvillohet transhumanizmi.

Për shembull romani Brave New World nga Aldous Huxley, botuar në 1932  është një ilustrim i mirë. Ndryshe nga veprat e tjera letrare, të cilat janë të gjitha dukshëm më të reja se romani i Huxley-t dhe më pak të vërejtura në diskutimet teorike, Wonderful New World është një vend letrar i vazhdueshëm, jo ​​vetëm kur bëhet fjalë për letërsinë që lidhet me transhumanizmin, por edhe për letërsinë shumë më të gjerë të shekullit 20. apo edhe letërsisë në përgjithësi. Është thelbësore të kuptohet se romani i Huxley-t mund të shihet si një kritikë e përgjithshme e transhumanizmit, gjithashtu edhe se ai mund të jetë udhëzues në të menduarit për transhumanizmin dhe se ai i referohet në mënyrë kritike një pjese të caktuar të filozofisë transhumaniste.

Tregimi i shkurtër Flowers for Algernon nga Daniel Keyes, i cili u botua në 1959 dhe u zgjerua në një roman në 1966 gjithashtu është një ilustrim tjetër. Si tregimi ashtu edhe romani janë botuar para shfaqjes së lëvizjes transhumaniste, kështu që ata nuk merren drejtpërdrejt me të, por motivi i rritjes mjekësore të aftësive psikike është jashtëzakonisht i rëndësishëm për transhumanizmin. Mënyra se si shoqëria e trajton personazhin kryesor të romanit është veçanërisht interesante dhe e rëndësishme nga një këndvështrim transhumanist. Në këtë mënyrë romani parashikon disa tema të rëndësishme që lidhen me transhumanizmin, dhe qëndrimi shoqëror ndaj individit të përmirësuar nuk është e vetmja temë e tillë, sepse romani tregon edhe mekanizma të ndryshëm brenda komunitetit shkencor, qëllimi i vetëm i të cilëve nuk është avancimi i nivelit të përgjithshëm njerëzor, por edhe më tepër.

Romani The Transhumanist Wager i vitit 2013 është, gjithashtu një roman që e punon temën e transhumaniszmit. Vetë titulli tregon rolin qendror të transhumanizmit në  roman dhe autori Zoltan Istvan është një figurë e shquar politike amerikane e njohur për pikëpamjet e tij transhumaniste. Romani është shkruar jashtëzakonisht në mënyrë jokonsistente, gjë që vërtetohet pa mëdyshje gjatë leximit, dhe për shumicën e analizave letrare do të ishte i padobishëm për shkak të kësaj. Është veçanërisht interesante që ky është një roman i shkruar nga një këndvështrim transhumanist, por një lexim serioz i të cilit e portretizon transhumanizmin në një dritë vërtet negative. Romani i Richard Powers, Generosity: An Enhancementim, botuar në vitin 2009 prek drejtpërdrejt transhumanizmin në personazhin e shkencëtarit Thomas Kurton, por në një mënyrë dukshëm më të sofistikuar dhe më të thellë se Trnashumanist Wager. Inxhinieria gjenetike është një temë e rëndësishme e romanit të Powers-it dhe kjo teknikë nuk është interesante vetëm në spekulimet transhumaniste për të ardhmen, por edhe në një kontekst social aktual dukshëm më të gjerë. Krahas kësaj, romani problematizon rolin e tregimit dhe të letërsisë në botë dhe me këtë e pasqyron vendosjen e kufive imagjinare në kundërshtim me urtinë perenniale. Ai gjithashtu prezanton në një funksion më relevant çështjen ekonomike të zhvillimit të shkencës dhe teknologjisë, e cila është e pashmangshme në konsideratat konkrete transhumaniste. Kjo gradualisht kalon në dy romanet e ardhshme në të cilat tema ekonomike është dukshëm më domethënëse. I pari nga këto romane është Zero K nga Don DeLillo. Romani i DeLillos, i botuar në vitin 2016, trajton krionikën dhe paralelisht me këtë zhvillim teknologjik, romani i DeLillos nxjerr në pah edhe përshkrimin e plakjes. Sipas romanit Zero K është një dëshmi e frikës së njeriut nga vdekja. Krionika është vendosur në një hapësirë ​​fiksionale shumë konkrete që nuk është vend utopik për të cilin fantazojnë transhumanistët, dhe vëmendje e veçantë i është tërhequr ekonomisë si një faktor i spikatur në realizimin e një opsioni më serioz të krionikës, si dhe një burim i mundshëm demarkacioni midis atyre kush mund dhe ata që nuk mund të marrin pjesë në përfitimet që rrjedhin nga zhvillimi i teknologjisë së re. Ekziston një tension i rëndësishëm midis zhvillimeve të tilla të mundshme në botën reale dhe idealit transhumanist të disponueshmërisë së gjerë të teknikave të përmirësimit njerëzor.

Romani Down and Out in the Magic Kingdom, një roman i shkurtër nga Cory Doctorow botuar në 2003 është një roman tjetër në të cilin transhumanizmi përmendet drejtpërdrejt dhe që përshkruan një botë futuriste shumë të përparuar që mund të jetë afër aspiratave transhumaniste në shumë mënyra, por kjo nuk është e mundshme për shkak të logjikës kapitaliste që ka nënshtruar përparimin teknologjik. Në këtë kontekst, spikat veçanërisht monedha imagjinare whuffie, e cila ndryshon paranë dhe mundëson një depërtim edhe më intim të logjikës së kapitalit në personalitetin e njeriut. Domethënë, në roman theksohet teknika e ndërfaqes që lidh mendjen me kompjuterin dhe ngarkimi i kopjeve rezervë të mendjes në rast vdekjeje, të cilat janë jashtëzakonisht të rëndësishme nga këndvështrimi transhumanist. Gjithashtu edhe filozofi transhumanist Nick Bostrom ka dy romane të shkurtëra Fabula e dragoit-tiranit e vitit 2005 dhe Fabula e papërfunduar e harabelave botuar në vitin 2014 dhe këto përralla dhe fabula janë veçanërisht interesante sepse janë botuar si pjesë e punimeve shkencore, ndaj vendosen në kontekstin më të gjerë të filozofisë së Bostromit. Fabula e dragoit trajton idealin transhumanist për t’i dhënë fund plakjes, dhe fabula e harabelave merret me problemin e inteligjencës artificiale të avancuar.

Megjithëse Bostrom padyshim është dashamirës ndaj pozicionit transhumanist, siç është evidente në fabulën e dragoit, fabula e harabelave tregon gjithashtu rëndësinë e kujdesit dhe përgjegjësisë në zhvillimin dhe përdorimin e teknologjisë së përparuar. Bazuar në këto vepra letrare, duket se letërsia përgjithësisht e portretizon transhumanizmin në një dritë negative. Nga ky korpus letrar mund të lexohet padyshim njëfarë mospëlqimi ndaj transhumanizmit. Më e rëndësishmja është përqëndrimi në faktin i cili tregon dështimin për të pritur një zgjidhje teknologjike për të gjitha problemet me të cilat përballet njerëzimi.

Globalizimi dhe diktatet e një ekonomie materialiste kanë krijuar një sistem që promovon lakminë, arrogancën dhe luftën për jetë lëndore të pafundme. Për shumicën e njerëzve, kënaqësia materiale është qëllimi i vetëm dhe mënyra e jetesës që ata vlerësojnë. Konsumatorët e sotëm janë thjesht gllabërues që pranojnë me kënaqësi çdo gjë që bindet nga makineria e sofistikuar propagandistike e mediave dhe fushatave publike apo private. Në vend të epokës së dijes dhe inteligjencës, që parashikonin mendimtarët, ne kemi hyrë në epokën e degradimit dhe budallallëkut. Tregon vetëm se diçka nuk është në rregull me konceptimin tonë për përparimin që kemi mësuar dhe admiruar. Njerëzit e zakonshëm kanë ende një mit për shkencën dhe besojnë se shkenca është objektive dhe racionale. Shkenca ka tradhtuar shpresat e njerëzimit dhe është politizuar dhe komercializuar, shërbëtore e interesave dhe qëllimeve të korporatave të mëdha.

Përparimi nuk ishte vërtet përparim. Ky ishte përparim në sekularizimin. Humanizmi u zhvillua si një humanizëm laik dhe ateist. Zoti u shpall i vdekur dhe bashkë me të gjithçka e shenjtë, fetare, unike dhe ezoterike u bë e padëshirueshme ose e panevojshme. Arsyeja u bë matësi dhe kriteri i vetëm. Shkenca dhe teknologjia janë të ndara nga spiritualiteti. Feja, mitologjia, misticizmi, metafizika, gjithçka që është trashëgimi shpirtërore e njeriut, u internua dhe u ekspozua në përbuzje. Përparimi i vërtetë njerëzor mund të arrihet vetëm nëse i kthehemi sintezës së arsyes dhe dashurisë, mendjes dhe zemrës. Humanizmi duhet të bëhet një humanizëm integral dhe holistik, nëpërmjet unifikimit të Miteve dhe Logosit. Ne duhet të kremtojmë holizmin, një qasje integrale ndaj realitetit, që e sheh njeriun dhe botën si një tërësi unike dhe të lidhur.

Transhumanizmi në kuptimin modern është një ideologji, filozofi dhe lëvizje që mbron transformimin teknologjik të njeriut me qëllim të përsosjes dhe përmirësimit të qenies njerëzore, forcimit të aftësive të tij dhe kalimit në një formë të re të qenies së gjallë, e cila do të jetë një lloj ” njeri i përmirësuar”. Në fazën e parë, transhumanistët duan të krijojnë të ashtuquajturat transman, dhe në fazën përfundimtare do të krijohet një formë krejtësisht e re e qenies – e ashtuquajtura postnjerëzore – e cila do të përfaqësojë një lloj hibridi të njeriut dhe makinës inteligjente, një përzierje organiko-teknologjike që do të ketë mundësi dhe aftësi shumë më tepër se ato që zotëron njeriu i sotëm dhe do të jetë në gjendje të jetojë pafundësisht. Transhumanizmi bazohet në teknologji të reja që përbëjnë thelbin e Revolucionit të Katërt Industrial. E zakonshme për këto teknologji të reja (inteligjenca artificiale, nanoteknologjia, Interneti i Gjërave dhe rrjeti 5G-6G, realiteti virtual, realiteti i shtuar, neuroshkencat, bioteknologjitë, robotika, inxhinieria gjenetike, etj.) është se ato po përjetojnë një zgjerim të paparë dhe po rriten me shpejtësi në një shkallë eksponenciale, e cila e vështirëson monitorimin, analizën dhe kontrollin e tyre, ata janë në gjendje të ndryshojnë rrënjësisht biologjinë e njeriut, funksionimin dhe sjelljen e tij, si dhe të rrisin dhe përmirësojnë aftësitë psikologjike. Ato plotësojnë njëra-tjetrën dhe integrohen në sinteza komplekse teknologjike dhe mund të bëhen të pavarura nga ndikimi njerëzor. Të gjitha këto janë karakteristika që teknologjitë e mëparshme nuk i posedonin. Prandaj, transhumanistët vendosin shpresa të mëdha në fuqinë e këtyre teknologjive dhe parashikojnë që në të ardhmen shumë të afërt (më së shumti dy dekada, dhe ndoshta më pak) një shpërthim i tillë i rritjes dhe zhvillimit të teknologjive do ta çojë shoqërinë deri në pikën ku të ashtuquajturat superintelegjenca.  Është kjo pika e singularitetit teknologjik. Pas kësaj pike, dhe nuk jemi aq larg prej saj, sipas pritshmërive të transhumanistëve, niveli i inteligjencës së përgjithshme të të gjitha gjërave, objekteve dhe “organizmave” në të cilat është integruar inteligjenca artificiale, në kombinim me teknologjitë e tjera, do të tejkalojë dhe të zëvendësojë të gjitha aftësitë e njeriut, duke përfshirë edhe funksionet më të larta psikike, si të menduarit, arsyetimi, vendimmarrja, ndjenja, intuita, njohja etj.. As që mund ta imagjinojmë se si do të duket shoqëria njerëzore atëherë. Megjithatë, është e sigurt se  fatkeqësitë, pandemitë, luftërat e pakuptimta për masën, e përshpejtojnë lëvizjen e njerëzimit drejt pikës së singularitetit dhe krijojnë kushtet për krijimin e një Rendi të Ri Botëror në formën e një shoqërie unike, globale, hiper-rrjetore dhe të kontrolluar që mund ta quajmë Rendi i Ri Global Transhumanist. Kjo ide transhumaniste shkatërroi ekonominë siç e njohim ne dhe la pasoja shkatërruese në të gjitha sferat dhe fushat e shoqërisë, përfshirë kulturën dhe brenda saj letërsinë, artin dhe krijimtarinë në përgjithësi. Transhumanizmi na imponohet si një ideologji superiore pa alternativë, në krahët e teknologjive joshëse, dixhitalizimit, të inkurajuar nga një fushatë e madhe mediatike dhe e promovuar në industrinë e filmit, videolojërave dhe argëtimit. Transhumanistët kryesorë, të cilët janë në krye të korporatave më të mëdha, organizatave globale dhe në qendra të tjera globale të pushtetit, flasin dhe shkruajnë vazhdimisht për avantazhet e inteligjencës artificiale, robotëve, nanoteknologjisë, bioteknologjisë dhe promovojnë krijimin e kiborgëve, përmes metodave të ndryshme dhe teknikat (implantimi i një çipi, injektimi i nano grimcave ose nano robotëve në trup, lidhja e trurit me një kompjuter, vaksinat e reja mRNA që përmbajnë material gjenetik, etj.). E keqja është se ne jemi të rrethuar nga një fushatë agresive transhumanizmi dhe jemi të detyruar, nga mënyra të ndryshme delikate detyrimi, të pranojmë pikëpamjen dhe teknologjitë transhumaniste pa analiza dhe reflektim kritik dhe pa një kuptim gjithëpërfshirës të rreziqeve dhe efekteve të këqija që mund të ketë mbi njerëzit.

Kjo është arsyeja pse ne kemi një luftë të madhe përpara… Para nesh është një luftë e madhe për lirinë e njeriut, për njerëzimin dhe për shpirtin, për një njeri të harmonisë dhe paqes, një njeri që do të rivendosë hyjninë e shtypur, të mërguar dhe të harruar, një njeri në kontakt dhe unitet me Zotin.