Në një periudhë kur të gjithë jemi të përqendruar në përmasat lëndore të mbijetesës tonë në faqen e dheut, kur theksi vendoset kryesisht në çështjet e mbrojtjes së shëndetit trupor dhe shëndetit shoqëror, veçanërisht nga aspekti i ekonomisë, është shumë e rëndësishme që mos të harrohet edhe përmasa shpirtërore e cila, nga njëra anë e […]

A mund të jetë dëshira për artbërje pjesë thelbësore e asaj që na bën njerëzorë? Përpjekjet kulturore  të njeriut me vete e bartin edhe domosdoshmërinë e artbërjes. Kjo është kështu pasi as edhe shkenca moderne nuk është e mundshme pa artin e laboratoirt dhe eksperimentit. Nuk mund të ketë një art modern nëse njerëzit nuk do të kuptonin ritualet e galerisë. Dhe, natyrisht, bashkësia njerëzore dhe praktika artistike është e paimagjinueshme pa ritualet e artit, nga shtrëngimi i brushes e deri tek vallëzimi.  Atëherë, çfarë është rituali I artit? Ka shumë përgjigje për këtë pyetje. Por unë do të doja të përqëndrohem në atë që nënvizon lidhjen midis artit dhe transcendentit. Psikologu, Abraham Maslow e quajti atë njohuri B, duke e ndarë nga njohja D.  Njohja D ka të bëjë me humnerën e cila qëndron përpara gjinisë njerëzore si e panjohur dhe që I mungon. D qëndron para nesh si koncept i “mangësisë” dhe Maslow e sheh këtë njohje si llojin e njohurive të kërkuara për biznesin e përditshëm, në kontekt të përpjekjes për mbijetesë, I cili është kryesisht një proces për të gjetur atë që na mungon. Prandaj, ai e krahason me konceptin e mangësisë.  Ndërsa koncepti i  njohjes B ka të bëjë me “qenien” dhe të qenurit, dhe ky  lloji i të kuptuarit kryesisht perceptohet si realcion ndërmjet artit dhe transcedentit. B është ndjenja e ndjerë ose e intuituar e pjesëmarrjes në botë në një nivel më të thellë nga aspekti I qëllimit dhe kuptimit. Pra, bëhet fjalë për  një lloj të  njohjes e cila zbulon më shumë se ajo që çka është e menjëhershme dhe e hëpërhëshme.   Maslow paraqet edhe një shembull. Një ditë ai ishte duke marrë pjesë në një ceremoni të diplomimit në universitet; krahas asaj që ai ishte I prirur të mendonte për raste të tilla si rituale pa kuptim. Sidoqoftë, në këtë ditë ai papritur e perceptoi në mënyrë imagjinare vendzënien e profesorëve dhe studentëve që I shihte para vetes, si përfaqësues të një rruge me perspektivë shumë më të madhe. I krahasoi ata me figurat e mëdha historike  që I njihte nga kariera e tij  akademike. Si pasojë, para vetes I dolën një numër I madh i psikologëve dhe artistëve të gjeneratave të ardhshme. Ai nuk po përjetonte një halucinacion. Përkundrazi, rituali universitar përçoi me ritëm një përfaqësim të gjallë dhe transcendent të kuptimit të thellë të jetës universitare dhe kërkimit njerëzor për njohuri më të thella.  Format tregojnë kuptimin e thellë dhe e shpjegojnë atë, sepse jo çdokush arrin të kuptojë dhe të shohë bukurinë e këtij kuptimi përpara […]